Reja Kuchaytrgichlar haqida umumiy ma’lumot

Muqobil energiya manbalarining turlari
1. Quyosh energiyasi
Quyosh Yerdagi asosiy energiya manbayi hisoblanadi, chunki har yili sayyoramizga taxminan 173 PVt (yoki 173 million GVt) quyosh energiyasi tushadi, bu esa global energiyaga bo‘lgan ehtiyojdan 10 ming baravar ko‘proqdir. Uyingizda yoki ochiq joylarda fotovoltaik modullar quyosh nurini kremniy yordamida elektr energiyasiga aylantiradi. Quyosh kollektorlari isitish va issiq suv ishlab chiqarish uchun ham foydalaniladi.

Quyosh panellari bulutli havoda va hatto qor yog‘ishida ham energiya ishlab chiqarishi mumkin. Eng katta samaradorlik uchun ular ma’lum bir burchak ostida o‘rnatilishi kerak – ekvatordan qanchalik uzoqroq va panellarni o‘rnatish burchagi qanchalik katta ekani ahamiyatga ega.
2. Shamol energiyasi
Shamoldan harakatlantiruvchi kuch sifatida foydalanish qadimgi an’anadir. Shamol tegirmonlari un maydalash, arra tegirmon, nasos yoki suv ko‘tarish stansiyasi sifatida ishlatilgan. Zamonaviy shamol turbinalari shamol energiyasidan elektr energiyasini ishlab chiqaradi. Birinchidan, ular shamolning kinetik energiyasini rotorning mexanik energiyasiga, keyin esa elektr energiyasiga aylantiradilar.
Shamol energiyasi eng tez rivojlanayotgan qayta tiklanadigan energiya texnologiyalaridan biridir. IRENA nashri ma’lumotlariga ko‘ra, so‘nggi yigirma yil ichida quruqlikda va dengizda shamol energiyasini ishlab chiqarishning global quvvati deyarli 75 baravar o‘sdi, 1997-yildagi 7,5 GVtdan 2018 yilga kelib taxminan 564 GVtgacha.
3. Suv energiyasi

Qadimgi Misr va Rim imperiyasida ham suv energiyasi ishlaydigan mashinalarni, shu jumladan tegirmonlarni boshqarish uchun ishlatilgan. O‘rta asrlarda Yevropada arra va sellyuloza-qog‘oz zavodlarida suv tegirmonlari ishlatilgan. XIX asrning oxiridan boshlab suv energiyasi elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun faol foydalanila boshlandi.
4. Geotermal energiya

Geotermal energiya elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun yer issiqligidan foydalanadi. Tuproqning harorati Yerning yuqori qatlamlarini va yerosti suv omborlarini isitish imkonini beradi. Ular tuproqning geotermal energiyasini kichik quduqlar yordamida qazib oladi – bu katta investisiyalarni talab qilmaydi, ayniqsa, issiq buloqlar yer qobig‘ining yuzasiga yaqin joylashgan hududlarda samarali.
5. Bioenergiya

Bioyenergiya universaldir. Qattiq, suyuq va gazsimon biomassadan issiqlik, elektr energiyasi va yoqilg‘i ishlab chiqarilishi mumkin. Shu bilan birga, qayta tiklanadigan xomashyo sifatida o‘simlik va hayvon chiqindilaridan ham foydalaniladi.
6. Oqim energiyasi

To‘lqinlar energiya olishning yana bir usuli hisoblanadi. Ular elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun mas’ul bo‘lgan generatorni aylantiradi. Shunday qilib, elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun to‘lqinli elektr stansiyalari gidrodinamik energiyadan, ya’ni bosimning pasayishi va dengiz to‘lqinlari orasidagi harorat farqidan foydalanadi. Bu boradagi tadqiqotlar hali ham davom etmoqda, biroq mutaxassislarning hisob-kitoblariga ko‘ra, faqat Yevropa qirg‘oqlari yiliga 280 TVt/soatdan ortiq energiya ishlab chiqarishi mumkin, bu Germaniya energiya iste’molining yarmini tashkil etadi.