Reja: Mehnat xavfsizligi ishlarini tashkil etishdagi mutaxassis va rahbar shaxslaming

5.7.Baxtsiz hodisalar bo’yicha tekshiruv o’tkazish, hisobga olish va hisobot 
berish 
Ishlab chiqarishda sodir bo’ladigan barcha baxtsiz hodisalarni tekshirish va 
hisobga olish O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 6 
iyundagi 286-sonli qarori bilan tasdiqlangan Nizomga asosan olib boriladi. 
Nizomning 3 bandiga asosan tabiiy o’lim, o’zini o’zi o’ldirish, 
jabrlanuvchining o’z salomatligiga qasddan shikast etkazishi, shuningdek, 
jabrlanuvchining jinoyat sodir qilish chog’ida shikastlanishi holatlari(sud tibbiy 
ekspertiza xulosasi yoki tergov organlarining ma’lumotlariga ko’ra) tekshirilmaydi 
va hisobga olinmaydi. 
Tekshirish va hisobga olishga korxonada va uning tashqarisida ish vaqtida 
yuz bergan quyidagi baxtsiz hodisalar kiradi: 
■ 
jarohatlanish; 
■ 
zaharlanish; 
■ 
kuyish; 
■ 
cho’kish; 
■ 
elektr toki va yashin urishi; 
■ 
o’ta issiq yoki o’ta sovuq harorat ta’siri; 
■ 
portlash, falokat, imoratlar, inshootlar va konstruktsiyalarning buzilishi 
natijasida hamda sudralib yuruvchilar, hayvonlar va hasharotlar tomonidan 
jarohatlanishlar; 
■ 
tabiiy ofatlar (yer qimirlashlar, o’pirilishlar, suv toshqini, to’fon va boshqalar) 

---

natijasida salomatlikning boshqa xil zararlanishlari. 
■ 
kasb kasalliklari (sog’liqni saqlash vazirligi o’rnatgan va tasdiqlagan 
ko’rsatmalar bilan tekshiriladi) 
■ 
agar mehnat qobiliyatini 1 ish kunidan kam bo’lmagan holda yo’qotilsa (H-1 
shakldagi dalolatnoma to’ldirilib qayd qilinadi va bu dalolatnoma 4 nusxada 
to’ldiriladi va 45 yil arxivda saqlanadi); 
■ 
ish bilan ta’minlovchi topshiriq bermagan bo’lsa ham, lekin korxona 
manfaatlarini ko’zlab qandaydir ishni amalga oshirayotganda; 
■ 
avtomobil, temir yo’l, havo yo’llari, dengiz va daryo transportida, elektr 
transportida yo’l harakati hodisasi natijasi; 
■ 
korxona transportida yoki, shartnomaga muvofiq o’zga tashkilot transportida 
ishga ketayotgan yoki ishdan qaytayotganda; 
■ 
ish vaqtida shaxsiy transportda, uni xizmatga oid safarlarda ishlatish huquqi 
berilganlik haqida ish beruvchi farmoyishi bor bo’lganda; 
■ 
shanbalik (yakshanbalik) o’tkazilayotganida, qayerda bo’lishidan qat’iy 
nazar, korxonalarga otaliq yordami ko’rsatilayotganda; 
■ 
ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa natijasida xodimning mehnat qobilyati 
tibbiy xulosaga muvofiq kamida bir kunga yo ’qotilsa. 
15-modda. Xodimlarni baxtsiz hodisalar va kasb kasalliklaridan ijtimoiy 
sug’urta qilish. 
Korxonalarning xodimlari O’zbekiston Respublikasi qonunlarida belgilangan 
tartibda va shartlar bilan baxtsiz hodisalar va kasb kasalliklaridan majburiy 
sug’urta qilinishlari shart. 
(Ozbekiston respublikasi MMQQ). 
Ish bilan ta’minlovchi jabrlanuvchiga yoki uning manfaatlarini himoya 
qiluvchi shaxsga davlat tilida yoki boshqa maqbul tilda rasmiylashtirilgan baxtsiz 
hodisa to’g’risidagi H-1 shakldagi dalolatnomani berish tartibi mehnat kodeksining 
222-moddasida quyidagicha o’z aksini topgan: 
222-modda. Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni hisobga olib borish va 
tekshirish 
Ish beruvchi ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni o ’z vaqtida tekshirishi 
va hisobga olib borishi shart. 
Jabrlanuvchining talabiga binoan tekshiruv tugagan kundan e’tiboran uzog ’i 
bilan uch kun ichida ish beruvchi shu baxtsiz hodisa to’g’risida dalolatnoma 
berishi shart. (Ozbekiston respublikasi MK). 
Kasaba uyushmasi qo’mitasi yoki korxona xodimlarining boshqa vakillik 
organi 10 kun ichida baxtsiz hodisaning kelib chiqish sabablarini o’rganib chiqadi, 
mehnatni muhofaza qilish qoidalari va me’yorlari, mehnat xavfsizligi andozalari 
buzilishini aniqlaydi. 
Ishlab chiqarish jarayonida sodir bo’lgan quyidagi baxtsiz hodisalar maxsus 
tekshirish asosida olib boriladi: 
> 
bir vaqtning o’zida ikki va undan ziyod xodimlar bilan yuz bergan 
guro’hiy baxtsiz hodisalar; 
> 
o ’ lim bilan tugagan baxtsiz hodisalar; 
> 
oqibati og’ir baxtsiz hodisalar. 
Guro’hiy o’lim bilan tugagan yoki og’ir baxtsiz hodisa to’g’risida ish bilan 

---

ta’minlovchi darhol keltirilgan sxemaga binoan quyidagilarga: 
> 
Davlat mehnat texnika nazoratchisiga; 
> 
muttasaddi xo’jalik organiga; 
> 
Qoraqalpog’iston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish 
vazirligiga; 
> 
viloyat va shahar Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish boshqarmasiga; 
> 
baxtsiz hodisa yuz bergan j oydagi prokuraturaga; 
> 
baxtsiz hodisaga uchragan xodimni yuborgan tashkilotga; 
> 
O’zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish 
vazirligiga; 
> 
«O’zsanoatkontexnazorat» Davlat qo’mitasining mahalliy organiga va agar 
baxtsiz hodisa nazorat ostidagi korxonada yuz bergan bo’lsa, viloyat kasaba 
uyushmalari kengashiga xabar berishi kerak. 
Jarohatlanganlarga korxona tomonidan to’lanadigan pulning miqdori 
jabrlangan odamning o’rtacha oylik ish haqiga bog’liq, uni kasbiy qobiliyatini 
yo’qotganlik darajasi tibbiy-mehnat ekspert komissiyasi(TMEK) va kasaba 
uyushmasi qoshidagi mehnatni muhofaza qilish komissiyasi xulosasini hisobga 
olgan holda ma’muriyat tomonidan belgilanadi. Mehnat mayibligi tufayli 
belgilangan nogironlik nafaqasining miqdori mehnatni muhofaza qilish 
to’g’risidagi qonunning 28-moddasi talablari asosida amalga oshiriladi: 
28-modda. Ishlab chiqarishda jabrlangan xodimlarga ziyon etkazganlik uchun 
korxonalarning moddiy javobgarligi. 
Ma’muriyatning aybi bilan ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa yoki kasb 
kasalligi natijasida mehnat qobiliyatini to ’liq yoki qisman yo ’qotgan xodimga 
O’zbekiston Respublikasi qonunlarida belgilangan tartib va miqdorda korxona bir 
marta beriladigan nafaqa to ’laydi hamda sog ’liqqa etkazilgan shikast uchun tovon 
to ’laydi. 
Bir marta beriladigan nafaqa miqdori jamoa shartnomasi (bitimi) bilan 
belgilanadi va jabrlanuvchining bir yillik maoshidan kam bo ’lmasligi lozim. 
Agar xodim davolanish, protez qo ’ydirish va tibbiy hamda ijtimoiy 
yordamning boshqa turlariga muhtoj bo ’lsa, korxona jabrlangan xodimga bu 
tadbirlar bilan bog ’liq xarajatlarni to ’laydi, shuningdek jabrlanuvchining kasbini 
o ’zgartirib qayta tayyorlanishini va tibbiy xulosaga muvofiq ishga joylashishini 
ta’minlaydi yoki ana shu maqsadlar uchun ketadigan xarajatlarni qoplaydi.