Reja: Modda tuzilishi va uning turlari

Suyuqliklar. Suyuqlik o’z shakliga ega emas, u qanday idishga solinsa, o’sha idish shaklini oladi. Suyuqlik aniq hajmiy o’lchamga ega bo’ladi. Uni siqish amalda qiyin. Suyuq va qattiq moddalarda atom va molekulalar orasidagi masofa gazlardagiga nisbatan ancha yaqin bo’ladi.Suyuqliklar zichligi gazlar suyuqliklaridan birnecha ming marotaba katta bo’ladi. Harorat ortishi bilan barcha suyuqliklar zichligi kamayadi. ( mustasno suv) Oquvchanlik o’r miqdoridagi kichik vaqt oralig’ida shaklini o’zgartirish hususiyati. Shuning uchun barcha suyuqliklar ingichka oqim ko’rinishida, tomchi bo’lib sachrashi, quyilgan idish shaklini egallashi mumkin. Oquvchanlik qovushqoqlikka teskari bo’lgan kattalik. Qovushqoqlik ( ichki ishqalanish oqimining qarshiligi) – bu suyuqlik ichidagi malum bir qatlamlarning boshqa qatlamlarga nisbatan turli tezliklarda harakatlanishida paydo bo’ladigan qarshilik. Suyuqlik agregatsiyaning asosiy holatlaridan biridir Pastki dumaloq kolbaga 50 ml suv quysangiz, moddaning darhol kimyoviy idish shaklini olishini sezasiz.

Ammo biz kolbadan suvni to'kib tashlashimiz bilanoq, suyuqlik darhol stol yuzasiga tarqaladi. Suv hajmi bir xil bo'lib qoladi - 50 ml va uning shakli o'zgaradi. Bu xususiyatlar materiya mavjudligining suyuq shakliga xosdir. Suyuqliklar ko'p organik moddalar: spirtlar, o'simlik moylari, kislotalar. Sut emulsiya, ya'ni yog' tomchilari bo'lgan suyuqlikdir. Foydali suyuq mineral moydir. U quruqlikda va okeanda burg'ulash qurilmalari yordamida quduqlardan olinadi. Dengiz suvi ham sanoat uchun xom ashyo hisoblanadi. Uning daryolar va ko'llarning chuchuk suvidan farqi erigan moddalar, asosan tuzlar tarkibidadir. Suv havzalari yuzasidan bug'lanish jarayonida faqat H₂O molekulalari bug' holatiga o'tadi, erigan moddalar qoladi. Dengiz suvidan foydali moddalar olish usullari va uni tozalash usullari ana shu xususiyatga asoslanadi. Tuzlarni to'liq olib tashlash bilan distillangan suv olinadi. 100°C da qaynaydi, 0°C da muzlaydi. Sho'r suvlar turli haroratlarda qaynatiladi va muzga aylanadi. Masalan, Shimoliy Muz okeanidagi suv 2°C sirt haroratida muzlaydi. Oddiy sharoitlarda simobning agregat holati suyuqlikdir. Bu kumush-kulrang metall odatda tibbiy termometrlar bilan to'ldiriladi. Qizdirilganda simob ustuni shkalada ko'tariladi, modda kengayadi. Nima uchun simob emas, balki qizil bo'yoq bilan bo'yalgan alkogol ishlatiladi? Bu suyuq metallning xossalari bilan izohlanadi. 30 graduslik sovuqda simobning yig'ilish holati o'zgaradi, modda qattiq bo'ladi. Agar tibbiy termometr buzilgan bo'lsa va simob to'kilgan bo'lsa, unda qo'llaringiz bilan kumush to'plarni yig'ish xavflidir. Simob bug'ini nafas olish zararli, bu modda juda zaharli. Bunday hollarda bolalar ota-onalardan, kattalardan yordam so'rashlari kerak