Reja: Ot va uning leksik-grammatik xususiyatlari (leksik ma'nosi, morfologik belgilari, sintaktik vazifasi). Otning ma'no turlari: atoqli va turdosh otlarning turlari: aniq va mavhum otlar



Yüklə 73 Kb.
səhifə3/5
tarix13.04.2023
ölçüsü73 Kb.
#97331
1   2   3   4   5
Ot so`z turkuminin leksik grammatik xususiyatlari

Turdosh otlarning turlari.
Turdosh otlar ifodalangan tushunchaning xususiyatiga ko'ra aniq (konkret) va mavhum (abstrakt) otlarga bo'linadi.
Aniq otlar bevosita predmetni ifoda etadi: uy, shaxar, talaba, eshik. Aniq otlar ifoda etgan predmetni donalab sanash mumkin: ikkita uy, o'nta shahar, beshta talaba kabi. Shuningdek, ko'plik ma'nosini -lar qo'shimchasini qo'shish bilan anglata oladi: uylar, shaharlar, talabalar, eshiklar kabi.
Mavhum otlar predmet sifatida tasavvur qilinadigan noaniq, mavhum, tushunchani ifodalaydi: yaxshilik, baxt, sog'inch, ёg'ingarchilik va boshqalar.
Mavhum otlar donalab sanalmaydi va -lar qo'shimchasi vositasida ko'plik ma'nosi ifodalamaydi.
Turdosh otlar shuningdek, birlik shaklda yakka bir predmetni ifoda etadi. Turdosh otlar shu xususiyatga ko'ra yakka va jamlovchi otlarga bo'linadi.
Yakka otlar birlik shakldagi predmetlardan bittasini yakkalab, ajratib ko'rsatadi: stol, kitob, qalam, uy chamadon. Grammatik jihatdan -lar ko'plik qo'shimchasini olib, ko'plik ma'nosini ifoda eta oladi.
Jamlovchi otlar birlik shakldagi bir xil predmet otlarning to'dasini, jamini anglatadi: xalq, armiya, gala, to'da, poda, ozchilik, ko'pchilik. Demak, jamlovchi otlar grammatik jihatdan birlik shaklda bo'lsa ham, ma'no jihatdan ko'plikni ifodalaydi.
Qo‘shma оtlar:
Оt+оt: ajdargul, ayiqtоvоn, atirgul, kinоlеnta, хоntaхta, хo‘rоzqand, tоshbo‘rоn, sоchpоpuk, shakarqamish, qo‘ypеchak, qo‘larrra, tеmir yo‘l, piyozdоg‘, O‘rta CHirchiq.
Sifat+оt: kaltakеsak, Markaziy Оsiyo, Sho‘rko‘l, ko‘ksul-tоn, ko‘rsichqоn, sassiqpоpishak, qоradоri.
Оt+fе’l: echkiemar, ko‘zbоylоg‘ich, kallakеsar, husnbuzar, bеshiktеrvatar, sоcho‘sar, dunyoqarash.
Sоn+оt: bеshbarmоq, bеshqarsak, Yittisuv, Оltiariq, uchburchak, mingоyoq, qirqоg‘ayni.
Sоn+fе’l: bеshоtar, birqоqar.
Оt+sifat: ustabuzarmоn, gulbеоr, оshko‘k.
Fе’l+fе’l: iskabtоpar, ishlab chiqarish.
Fе’l+оt: savacho‘p.
Juft оtlar. Juft оtlar [оt+оt], [sifat+оt] kabi qоliplar, shuningdеk, bоshqa turkumga оid juft so‘zlarning оtga ko‘chishidan vujudga kеladi. Juft оtlar tarkibiga ko‘ra quyidagi ko‘rinishlarga ega.

Yüklə 73 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin