Reja: Raqobatning moxiyati va obektiv asoslari, shakllari va usullari

Raqobat va uning bosqichlari

Raqobat marketing menejmentining hal qiluvchi omili sifatida iste’molchilar nazaridagi barcha tovar va takliflarni o’z ichiga oladi. Faraz qilaylik avtomobil kompaniyasi metalolom etkazib berish to’g’risida shartnoma imzolamoqchi. Avtomobil ishlab chiqaruvchi po’latni Bekobod metallurgiya zavodidan yoki boshqa O’zbekistonlik yoki chet el ishlab chiqaruvchisidan xarid qilishi kichikroq kompaniyaga murojaat etishi xarajatlarni tejash imkonini beradi, alyumin etkazib beruvchilarga murojaat etish ayrim detallarni alyumindan ishlab chiqarishga va ularning vaznini kamaytirishga olib keladi. Va nihoyat sanoat plastmassasidan foydalanishni kengaytirish to’g’risida qaror qabul qilishi mumkin.

Agarda Bekobod metallurgiya zavodi menejmenti o’z raqobatdoshlari sifatida faqat metall ishlab chiqaruvchilarni qaraydigan bo’lsa, bu juda ham tor yondashuv bo’lar edi. Aslida eng xavfli raqobatdoshlar sifatida substitutlar, ya’ni po’latni o’rnini bosadigan tovarlarni ishlab chiqaruvchi kompaniya va firmalar sanaladi. Kompaniya boshqaruvi, bunday tovarlarni ham ishlab chiqarish yo’llarini izlashi yoki faqatgina an’anaviy iste’molchilar bilan ishlashi maqsadga muvofiq bo’ladi.

Raqobatni tovarlarni o’zaro bir-birini o’rnini bosish darajasiga asoslangan to’rtta bosqich bilan tavsiflash mumkin:

1. Savdo markalari raqobati. Bunda raqobatdosh-raqib sifatida taxminan bir narxda va o’xshash mahsulot (xizmat)larni etkazib beruvchi kompaniyalar tushuniladi. Misol uchun “Neksiya” avtomobillari uchun, bu o’rtacha narxlar chegarasi “Espera” yoki “Lada” avtomobillari bo’lishi mumkin, ammo «Mersedes-Benst» va «Alfa Romeo» avtomobillari o’rtacha narxlarini «Neksiya» avtomobillari o’rtacha narxlari bilan solishtirib bo’lmaydi.

2. Tarmoq raqobati. Kompaniya, u bilan bir xil yoki shu turkumga kiruvchi mahsulotlarni ishlab chiqaruvchi barcha kompaniyalarni raqobatdosh sifatida ko’radi. Bunda “Neksiya” uchun barcha avtomobil ishlab chiqaruvchilar raqobatdosh sanaladi.