Renesans ta’lim davlat pedagogika universiteti boshlang‘ich taʼlim fakulteti III bosqich sirtqi ta’lim

II BOB. 2-sinfda to`garak mashg`ulotini tashkil etish usullari
2.1 To`garak mashg`ulotini tashkil etish samarasi

Maktabda matematikadan sinfdan tashkari ishning asosiy formasi matematika tugaragidir. Maktabda matematika tugaragi bulsa, sinfdan tashkari ishlarning boshka xech kaysi shakli (matematik olimpiada, matematika kechasi utkazish va matematika gazetasi chikarish) mumkin bulmaydi, chunki maktabda matematika ishlarini tashkil kiladigan aktivlar to’garak a’zolaridan iborat buladi.

Tajriba kichik yoshdagi o’quvchilar bilan 1-sinfdan (II-chorakdan) boshlab to’garak mashg’ulotlarni tashkil kilish va utkazish mumkinligini kursatmokda. Ammo odatda bu ishni II-IV sinf o’quvchilari bilan utkaziladi.
Matematika tugaragi ishi, uni tugri tashkil kilganda va uni tkazish metodikasidan tugri foydalanganda, o’quvchilarda matematikaga kizikish uygotish va bu kizikishni rivojlantirish, ularning bilish aktivlari va matematik kobiliyatlarini rivojlantirishga imkon beradi. Mustakil ishlash kunikmalarini singdiradi, uz kuchlariga ishonchni, kiyinchiliklarini mustakil bartaraf kilish kobiliyatini tarbyalaydi. Bolalar to’garak ish jarayonida uzlarining matematika jixatidan usganliklarini, yangi bilimlar va malakalar olganliklarini anglab yetishlari katta axamiyatiga ega. SHu bosdan utkaziladigan mustakil ishlar natijalarini o’quvchilarning umumiy va individual muvaffakiyatlarini ta’kidlagan xolda tula batafsil taxlil kilish kerak.
To’garakning ba’zi mashg’ulotlariga o’quvchilarning ota-onalarini xam taklif kilish mumkin. Matematik savollar va masalaalarning turli-tumanligiga karamay kichik yoshdagi o’quvchilar bilan utkaziladigan to’garak mashg’ulotlari mazmuni kuyidagi asosiy talablarga javob berishi kerak.
1. Rejalashtiruvchi material dastur materiali bilan boglanishga ega. Bunda xisoblash amallari karalayotgan sinf dasturi talablaridan ortib ketmaydi, xisoblashlar, masalalar yechish, geometrik figuralarni yasashlarga amaliyot bilan nazariya orasidagi boglanishi ta’minlanishi kerak.
2. Urganilayotgan masalalar istikbol maksadlarga ega bulishi, ya’ni o’quvchilarni kelajakda urganilishi nazarda tutilgan matematik masalalarni, masalan: tuplam, funktsional boglanish, algebraik simvolika, tenglamalar, grafiklar ular yordamida arifmetik masalalarni yechish va xokazolarni urganishda tayyorlaish maksadlariga ega bulishi mumkin.
3. Urganiladigan masalalarning mazmuni karalayotgan yoshdagi bolalarning kuchlari yetadigan, ularda matematikaga muxabbat va uni urganishga kizikish uygotadigan asosiy ta’lim va tarbiyaviy masalalarni xal kilish imkonini beradigan bulishi kerak.
Qiyinrok misol va masalalar yechish, o’quvchilar tafakkurini, konkretdan abstraktka utish, zarur umumlashtirishlarini kila olish kobiliyatlarini rivojlantirish va xokazolar to’garak ishi mazmuniga kiradi. Kizikalilik harakterdiga mashklar, arifmetik fokuslar, «ajoiyb» kvadratlar, topishmoklar, kizikarli uyinlar, she’rlapr va xokazolar katta urin oladi. SHu bilan birga materialni kizikarli bulishi yagona maksad emas karaladigan matematik koidalar, konuniyatlar va boshkalarni chukurrok tushuntirishga imkon beradi.
To’garak mashg’ulotlarida o’qituvchilar suxbatlariga, to’garak a’zolarining chikishlariga katta urin ajratiladi, ba’zi nazariy material o’qituvchilar suxbatlarida bayon kilinadi, kizikarli matematik masalalar beriladi.
Matematika tugaragida bir gruppa bolalarning ishtirok kilish va ularning kiladigan ishlari fakat to’garak katnashchilargina emas, balki sinfdoshlarning xammasi uchun xam katta axamiyatga egadir.
To’garak a’zolari kushma to’garak tayyorlashda, ekskursiya utkazishda, matematika gazetasi chikarishda, matematika burchagi tashkil kilishda, shuning singar ishlarda o’qituvchiga yordam beradi. To’garakda o’qituvchilar masalalar yechish bilan birgalikda arifmolitr yoki chutdan foydalanib, tez xisoblash va yer ustida ulchash ishlarini bajarish malakalarini xosil kiladilar.
O’qituvchi to’garak a’zolari bilan xaftada bir marta utkaziladigan mashg’ulotlarni oldindan rejalashtiradi.
To’garak mashg’ulotlarini 2-sinflarda 30-35 minut, 3, 4-sinflarda 35-40 minut davomiyligida utkazish maksadga muvofikdir.
Matematik to’garak ishini rejalashtirishda shuni xisobga olish kerakki, aloxida olingan mashg’ulot kuyilgan masalalrni tula xal kilmaydi. Xamma rejalashtirilgan mashg’ulotlarning urganilishi nazarda tutilgan savollarning tula ishlanmasi bilan birgalikdagi oldindan uylab kuyilgan sistemasi zarur.
SHu munosabat bilan yarim yilga yoki birdaniga bir yilga muljjallangan reja tuzish kerak. Bunda butun materialni shunday taksimlash lozimki, ushu vaktda darsda urganilayotgan mavzular bilan boglik bulsin. Mashg’ulotlarni utkazishning boshida rejada uzgarishlar, tuldirishlar kiritiladi.
Mavzuni butun urganishni kiyinrok masalalrni yechish, shunigdek topkirlik, ziyraklik, dikkat talab kiluvchi masalalarni yechish, kichik-kichik kizikarli savollarni karsh bilan almashlab borish foydali.