Respublikamiz iqtisodiyotidagi tub o’zgarishlarni albatta xukumatimiz tomonidan olib

Kmtl=PM+QMMQ/QMM 
Bunda; 
PM-pul mablag’lari; 
QMMQ-qisqa muddatli moliyaviy qo’yilmalar; 
QMM-qisqa 
muddatli 
(to’lov 
muddati kelgan) majburiyatlar. 
Ushbu ko’rsatkich qisqa muddatli majburiyatning har bir so’miga to’g’ri keladigan pul 
mablag’lari va qisqa muddatli moliyaviy qo’yilmalarni xarakterlaydi. 
2.Oraliq to’lov layoqati(Kotl). Ushbu ko’rsatkich mutlaq to’lov layoqati 
ko’rsatkichidan Sof debitorlik summasiga farq etadi. Ya’ni; 
Kotl=PM+QMMQ+SDM/QMM 
Bunda; 
SDM-sof debitorlik majburiyati. 
Sof debitorlik majburiyati, jami debitorlik qarzidan muddati o’tgan debitorlik qarzlarini 
chegirish asosida topiladi. Chunki muddati o’tgan debitorlik qarzlari kreditorlik qarzini 
qoplay oladigan haqiqiy manba bo’la olmaydi. 
O’tish muddati bo’lib huquqiy va jismoniy shaxslar uchun ham bitta mezon bir yilga 
belgilangan. (mol etkazib beruvchi va xaridor, buyurtmachilar bilan bo’ladigan 
munosabatlardagi 3-oylik muddat bundan mustasno). 
3.Joriy to’lov layoqati(Kjtl). Ushbu ko’rsatkich muddati kelgan to’lov majburiyatlari 
yoki qisqa muddatli majburiyatlarni to’lashga barcha oborot, aylanma aktivlarni etarligi yoki 
etishmovchiligini xarakterlaydi. 
Ya’ni; 
Kjtl=PM+QMMQ+SDM+TZ 
Bunda; 
TZ- tovarlar va zahiralar qiymati. 
Prof. E.Akramov tomonidan tavsiya etilgan umumiy to’lovga qobillik ko’rsatkichi 
quyidagicha aniqlanadi. Ya’ni; 
Kutl=Uzoq muddatli aktivlar+Oborot aktivlar/M 
Bunda; 
M-majburiyatlar (buxgalteriya balansi passivining 2-bo’lim jamisi) 
72
Akramov E. Analiz finansovogo sostoyaniya predpriyatiya T.; TGEU,2000 g.,53-str.

---

90
Firma va kompaniyalar to’lov layoqatini baholashda mablag’lar likvidligi ko’rsatkichi 
ham o’rganiladi. Mablag’lar likvidligi (aylanuvchanligi)ni baholashda aktivlar, kapital va 
majburiyatlar harakatchanligi va to’lov muddatli bo’yicha qayta tarkiblanadi. 
Aktivlarni likvidligi bo’yicha quyidagi tarkibda guruxlash mumkin; 
1.Likvid mablag’lar (Pul mablag’lari va qisqa muddatli moliyaviy qo’yilmalar); 
2.Tez sotiladigan aktivlar (Debitorlik majburiyatlari); 
3.Sekin sotiladigan aktivlar (tovarlar, zaxiralar); 
4.Qiyin sotiluvchi aktivlar (Uzoq muddatli aktivlar); 
Yuqoridagi tarkiblashga mos ravishda, firma va kompaniyalarga tegishli kapital va 
majburiyatlarni ham quyidagi tarkibda guruhlash mumkin; 
1.To’lov 
muddati 
kelgan 
majburiyatlar; 
2.Qisqa 
muddatli 
passivlar (majburiyatlar); 
3.Uzoq 
muddali 
passivlar (majburiyatlar); 
4.Doimiy 
passivlar. 
Aktivlar, kapital va majburiyatlarni o’zaro taqqoslash asosida firma, kompaniyaning 
buxgalteriya balansining likvidlilik darajasiga baho berish mumkin. 
Bunda quyidagi mezonga tayaniladi; 
A1>P1, A2>P2, A3>P3, A4
A1
P2, A3>P3, A4
A1
P3, A4
A1