Respublikamiz iqtisodiyotidagi tub o’zgarishlarni albatta xukumatimiz tomonidan olib

 

---

94
 
6.5. Kreditga layoqatlikni baholashni xorij tajribalari
va ularning muvofiqli 
 
Firma va kompaniyalarni kreditga layoqatligini baholashni xorij tajribalarini o’rganish 
asosida shuni izohlash mumkinki, uning 
-uslubiy asoslarida; 
-tashkiliy asoslarida; 
-hukukiy, me’yoriy asoslarida sezilarli farqlarni sezish mumkin. 
Uslubiy asoslari. Uslubiy asoslari bo’yicha mazmun jihatdan bir xildagi yondashishni 
ko’rish mumkin. Lekin farq etuvchi jihatlar ham mavjud. Masalan; to’lovga qobillikni 
o’rganishda bizning amaliyotda 3 ta muhim ko’rsatkich aniqlanadi. Ya’ni; mutlaq oraliq va 
umumiy to’lov layoqati ko’rsatkichlari. Lekin xorij amaliyotida firma, kompaniyani kreditga 
layoqatligiga bitta, umumiy to’lovga qobillik ko’rsatkichi natijasi asosida baho beriladi. Pul 
va qisqa muddatli moliyaviy qo’yilmalar bir qatorga va o’ringa qo’yiladi. Qimmatli 
qog’ozlarning aylanishi pul mablag’larining aylanishiga nisbatan tez kechadi. Tovarlar va 
zahiralarning aylanuvchanligi majburiyatlar aylanuvchanligidan tez kechadi va h.k. 
Tashkiliy asos. Kredit olish va berish tartibida kredit muassasalarining raqobatchilari 
nihoyatda. Bu holat kredit mijozlari uchun kurash qonuniga amal etilishi va moliya bozorini 
rivojlanganligidan dalolat beradi. Kredit resurslari band qilishdagi har qanday to’siqlar olib 
tashlangan. Kredit oluvchi bilan kredit oluvchi o’rtasida yoki qarz beruvchi bilan qarz oluvchi 
o’rtasida ishonch, bir- birini aldamaslik qarz munosabatlari, biznes shioriga aylangan. Kredit 
oluvchi asosiy talab qilinadigan narsa uning aniq biznes loyihasi va garovi hisoblanadi. Bizda 
esa o’zgacha. Aniq biznes loyiha va garovdan tashqari ko’plab shartlarga bo’ysinish talab 
etiladi.
Huquqiy asos. Firma va kompaniyalarga kredit berish va uni qaytarishni me’yoriy 
xujjatlarini takomillashtirish talab etiladi. Negaki, uning bir turi tadbirkorlar huquqini qarz 
oluvchini huquqini himoya qilsa, ikkinchisi qarz beruvchini huquqini ximoya etadi. 
Betaraflik qoidasiga amal etgan holda tugal qonunchilik mexanizmini yaratish lozim deb 
o’ylaymiz. Kreditni olish va qaytarishdagi turli taxlikalardan himoya etuvchi zahiralar fondini 
tashkil etish, qarzdor va qarz beruvchini bir-birini aldamaslik, xiyonat qilmaslikni uning 
yuragiga singdirish lozim.

---

95