Respublikasi

2-§. ICHKI ISHLAR IDORALARI XODIMLARINING AXLOQIY- KASBIY BUZILISHINI KELTIRIB CHIQARUVCHI SABABLAR VA SHART-SHAROITLAR

Axloqiy buzilish sabablari. O‘zbekiston xalqi ezgu niyatlar bilan ijtimoiy adolat, tenglik, barqarorlik va birodarlikka asoslangan jamiyat qurayotgan vaqtda uning bag‘rida paydo bo‘lib qolayotgan ba’zi bir illatlarni ham uchratamiz. Xo‘sh, bunday salbiy hollarning kelib chiqish sabablari nimada? Bunga quyidagilar sabab bo‘lmoqda:

Birinchidan, bozor iqtisodiyotini noto‘g‘ri tushunish, uni har xil yo‘llar bilan boylik orttirishdangina iborat deb o‘ylash, ana shu maqsadni amalga oshirish uchun ayrim badnafs fuqarolarning qonunga, umuminsoniy axloqqa zid harakatlar orqali mol-dunyo orttirishga intilayotganliklari kuzatilmokda. Bu xususida I.A.Karimov: «Bugun shuni tan olishimiz kerakki, bozor iqtisodiyoti endi shakllanayotgan bir paytda ko‘p salbiy oqibatlar yuzaga chiqmoqda. Eski tizim qonunlari ishdan chiqib, yangi tizim qonunlari yetishmasligi va hayotda ishga kirmaganligi poraxo‘rlik, o‘g‘rilik, qalloblik illatlarining paydo bo‘lishiga va kuchayishiga olib kelmoqda. Lekin bunday holat, qanday tizim hukmronlik qilishidan qat’i nazar, avvalambor, ayrim kishilarning qonida bor nopokligi, firibgarligi, vatan va millat manfaatlariga befarq qarashi, bugungi va kelgusi avlodlar taqdiri uchun mas’uliyatsizlik, ochiqroq

aytadigan bo‘lsak, ularning ma’naviy qashshoqligi tufayli ko‘zga tashlanmoqda»¹ , – degan edi.

Shuning uchun ham bunday ijtimoiy illatlarning oldini olish yo‘llari to‘g‘risida fikr bildirgan I.A.Karimov: «Bozor munosabatlariga o‘tish – hayotiy yetuklik va sabr-matonatni sinovdan o‘tkazuvchn o‘ziga xos imtihondir. Bunda ma’naviy bo‘shliqqa yoki ko‘ngilga kelgan ishni qilaverishga berilishga mutlaqo yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. Chinakam sivilizatsiyalashgan bozor munosabatlari, bozor vositalari faqat yuksak ma’naviyat negizida, yuksak axloqlilik va vatanparvarlik negizlarida barpo etilishi mumkin. Aks holda boshboshdoqlik va tartibsizlik hukm suradi»²,

– deb uqtiradi. Darhaqiqat, jinoyatlar, poraxo‘rlik va odamlarning ma’naviy tanazzulga yuz tutishi, ruhiy inqirozi bilan qorishib ketgan soxta bozorning vujudga kelishiga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. Zero, «biz bu illatlarni deb mustaqillik va suverenitetga intilgan emasmiz. Mana shularni deb tub islohotlar yo‘liga kirgan emasmiz»³.

Ikkinchidan, yoshlarni qo‘llab-quvvatlash, ularga ishonish yetishmaydi, yetarlicha murabbiylik qilinmayapti, ularning tashabbusini bo‘g‘ish hollari uchramoqda. Bu axloqiy yomonlik to‘g‘risida I.A.Karimov: «Men bir narsaga qattiq ishonaman: yoshlarda shijoat bor, yangilikka intilish bor, ixtiro qilishga, kashfiyot yaratishga ishtiyoq bor. Lekin ularning oldida katta bir to‘siq turibdiki, bu to‘siqni ba’zan zambarak o‘qi bilan ham otib qulatib bo‘lmaydi. Bu to‘siqning nomi byurokratiya, tamagirlik, mahalliychilik, urug‘chilik.

O‘sib kelayotgan yoshlarga quloq solishi, madad berishi lozim bo‘lgan ko‘p mansabdorlarda insof, diyonat yo‘qligi ham shu to‘siqning bir ko‘rinishidir. Bunday odamlarning niyati aniq – besh-o‘n yil amallab o‘tirgan mansabini yo‘qotmasa, mo‘may maoshi va xufiya «shapka»sini olib tursa, marra uniki – u yog‘i pensiya. Mustaqil davlatimizning bugungi bosh shiorlaridan biri – yurtim deb, elim deb yonib yashash undaylarning tushiga ham kirmaydi.

¹ Каримов И.А. Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқ- болининг асосий тамойиллари // Унинг ўзи. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Т.3. – Т.: Ўзбекистон, 1996. – Б. 37.

² Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йў- лида // Унинг ўзи. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Т.3. – Т.: Ўзбекистон, 1996. –Б. 37. – Б. 275.

³ O‘sha manba. – B. 276.

Oqibatda yangilik kurtakligidayoq nobud bo‘ladi va uni boshlagan yosh tadbirkorning hafsalasi pir bo‘ladi, taraqqiyoti, intilishi so‘nib qoladi»¹, deb haq gapni aytgan edi.