Rivojlantirish vazirligi muhammad al xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Nazorat savollari:
1. Kabel nima?
2. Aloqa liniyalari nima?
3. Aloqa kanallarini aniqlang.
4. Aloqa kanallarini tashkil etishda qanday muammolar mavjud?
5. Tarmoqdagi ma'lumotlarni uzatish uchun ishlatiladigan kabel turlarini sanab o'ting.


Nazorat savollarga javoblar

1. 
   Kabel, bir nechta moddalar yoki hayvonot dunyosining tuzilishlarini o'z ichiga olgan oqim yoki yo'l qurilmasidir. Bu yo'l qurilmalari, ob'ektlar orasida ma'lum bir masofaga ma'lum bir modda yoki signalni o'tkazishga xizmat qiladi.
   

Kabellarning ko'p turlari mavjud, lekin ular odatda o'qitish, telekomunikatsiya, internet ulanishi, elektr energiyasini yetkazish va boshqa sohalarda foydalaniladi. Kabellarning turlari bir nechta jihatdan farq qilishi mumkin, misol uchun:

1. 
   Ko'p maydali kabel: Ko'p maydali kabel, elektr ta'mir va qurilish ishlari uchun ishlatiladi va bir nechta turdagi elektr oqimlari o'tkazish uchun ishlatiladi.
   
2. 
   Optik kabel: Optik kabel, nur oqimlarini o'tkazish uchun ishlatiladi. Ushbu kabel, tez yuqori tezlikdagi internet ulanishlari, telekomunikatsiya, muzlatilgan tizimlar va boshqa sohalarda ishlatiladi.
   
3. 
   LAN kabeli: LAN kabeli, lokal tarmoqni yaratish uchun ishlatiladi. Ushbu kabel, kompyuterlar, printerniqlar, ro'yxatdan o'tgan qurilmalar va boshqa tarmoq qurilmalari bilan aloqa o'rnatish uchun ishlatiladi.
   
4. 
   HDMI kabel: HDMI kabel, audio va video signalini o'tkazish uchun ishlatiladi. Ushbu kabel, televizorlar, proyektorlar, kompyuterlar va boshqa qurilmalar bilan ishlatiladi.
   
5. 
   USB kabeli: USB kabeli, qurilmalar orasida ma'lumotlarni almashish uchun ishlatiladi. Ushbu kabel, kamera, qo'l soatlari, klaviaturalar, kompyuterlar va boshqa qurilmalar bilan aloqa o'rnatish uchun ishlatiladi.
   

2. 
   Aloqa liniyasi, bir nechta qurilmalar orasida o'tkaziladigan elektr ta'sir va signal yo'llari tuzishidir. Ushbu liniyalar, odatda ma'lum bir masofaga ma'lum bir signalni o'tkazish uchun ishlatiladi. Aloqa liniyalari turli turdagi tarmoq qurilmalari uchun kerakli bo'lishi mumkin, masalan:
   

1. 
   Telefonda aloqa liniyalari: Bu liniyalar, telefon orqali ovoz signalini o'tkazish uchun ishlatiladi. Ushbu liniyalar, qo'shimcha signal yetkazish uchun ham ishlatilishi mumkin.
   
2. 
   Ko'p maydali kabel: Bu liniyalar, ko'p turdagi signal yoki oqimlarni o'tkazish uchun ishlatiladi, masalan, elektr ta'mirlarida va o'zaro aloqa qurilmalari orasida ma'lumot almashish uchun ishlatiladi.
   
3. 
   Fiber-optik liniyalar: Bu liniyalar, nur oqimlarini o'tkazish uchun ishlatiladi. Ushbu liniyalar, tez yuqori tezlikdagi internet ulanishlari, telekomunikatsiya, muzlatilgan tizimlar va boshqa sohalarda ishlatiladi.
   
4. 
   LAN kabeli: Bu liniyalar, lokal tarmoqni yaratish uchun ishlatiladi. Ushbu liniyalar, kompyuterlar, printerniqlar, ro'yxatdan o'tgan qurilmalar va boshqa tarmoq qurilmalari bilan aloqa o'rnatish uchun ishlatiladi.
   

3. 
   Aloqa kanallari, aloqa liniyalari orqali aloqa qurilmalari orasidagi ma'lumot almashish uchun aniqlangan aloqa yo'llaridir. Tarmoq tizimlari uchun aniqlanadigan aloqa kanallari turli turdagi bo'lishi mumkin, ba'zilari esa ko'p qurilmalar orasidagi aloqalar uchun ishlatiladi. Quyidagi aloqa kanallari yuqorida keltirilgan aloqa liniyalari orqali aniqlanishi mumkin:
   

1. 
   Televizion va radiosignal aloqa kanallari: Televizion va radiosignal aloqa kanallari, ko'pincha havo yoki radio signalini o'tkazish uchun ishlatiladi.
   
2. 
   Telefon aloqa kanallari: Telefon aloqa kanallari, ovoz signalini o'tkazish uchun ishlatiladi. Bu ko'pincha ko'p maydali kabel orqali amalga oshiriladi.
   
3. 
   Kabellangan LAN aloqa kanallari: Kabellangan lokal tarmoq aloqa kanallari, LAN tarmoqlari uchun ishlatiladi va uchta turi mavjud: ko'p maydali kabel, qisqa to'rt burchakli kabel va fiber-optik kabel.
   

4. 
   Aloqa kanallarini tashkil etishda quyidagi muammolar mavjud bo'lishi mumkin:
   

1. 
   Bemorliklarni boshqarish: Aloqa kanallarini tashkil etishda eng muhim muammo - bemorliklarni boshqarishdir. Aloqa kanallarini tashkil etish jarayonida zarur bo'lgan qurilma va materiallar ishlatilganida, ularda bemorlik yaratish ihtimoliyati bo'ladi. Bunday holatlar uchun zarur tadqiqotlar olib borilishi, kuzatish va to'g'ridan-to'g'ri davolash ko'rsatilishi kerak.
   
2. 
   Qurilma va materiallar narxi: Aloqa kanallarini tashkil etishda kerak bo'lgan qurilma va materiallar narxi, moliyaviy muammo yarata oladi. Fiber-optik kabel va yuqori tezlikdagi xavfsiz aloqa qurilmalari yuqori narxga ega bo'lishi mumkin.
   
3. 
   Soxtalik va tarmoq ma'lumotlarini himoya qilish: Aloqa kanallari, soxtalik va tarmoq ma'lumotlarini himoya qilish talablari bilan to'g'ri kelishi kerak. Xususan, kabellangan aloqa kanallari, fizi-kaviy tahlilini talab qiladi, shuningdek, o'zaro munosabatlar uchun nazorat va kuzatish tizimlarini talab qiladi.
   
4. 
   Yo'l va qurilmaning to'g'ri tanlanishi: Aloqa kanallarini tashkil etishda to'g'ri yo'l va qurilmaning to'g'ri tanlanishi kerak. Aloqa tarmoq qurilmalarida ko'plab muhimli muammo va qiyinchiliklar mavjud bo'lishi mumkin, shuning uchun qurilmani to'g'ri tanlash va yo'l ochilishining to'g'ri rejalashtirilishi zarurdir.
   

5. 
   Tarmoqdagi ma'lumotlarni uzatish uchun ishlatiladigan kabel turlari quyidagilardir:
   

1. 
   Ko'p yorqinli o'tkan (Twisted pair) kabel: Bu kabel turi ko'pgina tarmoq operatsiyalari uchun ishlatiladi. Ushbu kabel turi ko'pgina tarmoqlar uchun foydalaniladi, uning maxsus xususiyatlari bilan birga odatda yuqori tezliklarda ma'lumot uzatish uchun ham foydalaniladi.
   
2. 
   Kabel to'pi (Coaxial cable): Ushbu kabel turi ham ma'lumot uzatish uchun ishlatiladi. U shaklida bo'lgan kabel turi aloqa qurilmalarini (masalan, televizor) bog'lash uchun ko'p ishlatiladi.
   
3. 
   Fibrli-optik kabel: Ushbu kabel turi ma'lumot uzatish uchun juda yuqori tezliklarda ishlatiladi. Ushbu kabel turi yorug'lik nurlari orqali ma'lumotlarni uzatishga imkon beradi va ko'p turdagi tarmoq operatsiyalari uchun yaxshi variantdir.
   
4. 
   Bezvodiylar (Wireless) kabel: Ushbu turi tarmoqdagi ma'lumotlarni uzatish uchun kabelga ehtiyoj yo'q bo'lgan holatda foydalaniladi. Bezvodiylar turi aloqa nurlari orqali ma'lumotlarni uzatishga imkon beradi. Bu kabel turi tarmoq operatsiyalari uchun boshqa kabel turlari bilan birgalikda ham foydalanilishi mumkin.