Rqo‘Q (kompensatsiyalash) to‘g‘risida umumiy ma’lumotlar va uning vazifalari Reaktiv quvvat iste’molchilari

Hisobga olishning yangi tizimlari

Hozirgi vaqtda O‘zbekiston energetikasida elektr stansiya, nimstansiya, elektr uzatuvchi liniyalar va elektr ta’minot tizimlarida bosqichma–bosqich hususiylashtirish hamda restrukturizatsiya negizida barcha yoqilg‘i–energetik komplekslarda keng ko‘lamdagi rekonstruksiya va asbob–uskuna bilan ta’minlanish amalga oshirilmoqda. Elektr stansiya va elektr uzatuvchi liniyalar quvvatining ortishi, shuningdek energetika tizimi ekspluatatsiya sanotining ko‘payishi hamda texnologik jarayonlarda hisoblash texnikasi va ABT (ASU) larning qo‘llanilishi, quvvat va energiyani o‘lchashda yuqori darajadagi aniqlikka erishishni taqozo etishga olib kelyapti. Energetik nazoratning oddiy yoki aniq tadqiqotlarni o‘z ichiga olishi mumkin bo‘lgan, ko‘pincha qisqa tekshiruv hamda tajriba o‘tkazish yo‘li bilan kuzatiladigan bir qancha bosqichlari mavjud.

Hozirgi vaqtgacha elektr energiyasini o‘lchashning asosiy qurilmasi bo‘lib aniqlik sinfi 2,0–2,5 bo‘lgan elektr energiyani induksion hisoblagichi xizmat qilib keladi. Energiyaning katta oqimini hisobga olishda o‘lchashdagi absolyut xatolik shunchalik katta bo‘lishi mumkinki, uni inobatga olmaslikning iloji yo‘q. Shu sababli ham nazorat va hisobga olishdagi bosh muammolardan biri aniqlik sinfi 0,2; 0,5; 1 bo‘lgan hisobga olish va nazorat tizimini tanlash masalasidir.
“Alfa” turidagi aniqlik sinfi 0,2 va 0,5 bo‘lgan ko‘p funksiyali elektron elektr energiya hisoblagichi, transformatorli va transformatorsiz o‘zgaruvchan tokli zanjirlardagi aktiv hamda reaktiv energiyani hisobga olish uchun mo‘ljallangan, shuningdek elektr energiyani tijorat ko‘rinishida hisobga olishning avtomatlashtirilgan tizimida foydalanish uchun (ENHAT ruschasiga–ASKUE) nazorat, hisobga olish va elektr energiyani taqsimlanish bo‘yicha o‘lchangan yoki hisoblangan parametrlarni dispetcherlik punktiga jo‘natish uchun “Alfa” hisoblagichi keng qamrovdagi iste’mol kuchlanishida diapazoni, 70 dan to 440 V gacha bo‘lgan har qanday kuchlanishda ekspluatatsiya qilish imkoniga egadir.
Kuchlanish kattaligini o‘lchash chiziqli, yuqori rezistiv sxemalar yordamida kuchlanishni bo‘lish orqali amalga oshiriladi. Chiziqli kuchlanishdagi siljishdan kelib chiqadigan aniqlikdagi siljish juda kichikdir, ular hisoblagichni aniqlagichlar (kalibrovka) qilishda kompensatsiyalanadi. Ta’minotdagi uzilishlar vaqtida hisoblagichning hamma kalit ma’lumotlari hamda uning konfiguratsiya ma’lumotlari buzilmaydigan 2 kBayt hajmli EEoROM xotirada va mikrokontroller RAM ida saqlanadi. Bu kalit ma’lumotlari quyidagilardir:

• hisoblagichning tuzilishi (konfiguratsiya) haqidagi ma’lumotlar;

  
  

• aktiv energiya;

  
  

• reaktiv energiya;

  
  

• ta’minotdagi uzilishlar miqdori;

  
  

• hisoblagich bilan aloqa seanslari miqdori.

  
  

Ayni davr uchun tijorat ko‘rinishida hisobga olishning ko‘p tarafli rejim ma’lumotlari qo‘shimcha A+ platali OZUda, toki hisoblagichga super–kondensator yoki batareya orqali quvvat borguncha saqlanadi. Har bir hisoblagich, hisoblagichlar va shaxsiy kompyuter orasidagi ma’lumot almashinuv bosqichida qo‘llaniladigan parolga egadir, uni yordamida hisoblagich va uning qayta dasturlashtirish ma’lumotlariga kirish imkoniyati yaratiladi.

Energetikada nazorat qilinadigan energiyani o‘lchash uchun quyidagi markali “Alfa” tizimidagi hisoblagichlar qo‘llanilmoqda:–SE 685 (16–modifikatsiyadagi),–SE 6822 (8–modifikatsiyadagi),–SE 6823 (44–modifika–siyadagi), (SE 6822) yoki (SE 6823) ikki yo‘nalishda hisobga olishdagi,–SE 6808 V(2–modifikatsiyadagi),–SE 6805 V(8–modifikatsiyadagi),–SE6803 (42–modi–fikatsiyadagi). Bu tizimlar “Energomer” konserni orqali ishlab chiqariladi.
Ular bir ta’rifli, ikki ta’rifli, uch ta’rifli va ko‘p ta’rifli bo‘ladi. Bu qurilmalarning texnik ma’lumotlari quyidagi jadvalda berilgan:

Turlari	SE 6850	SE 6822	SE 6823
Aniqlik sinfi	0,5; 1,0	1,0; 2,0	0,5; 1,0; 2,0
Nominal tok, A	1;5	5;10	1;0
Maksimal tok, A	1,5; 7,5	50; 100	50; 100
Nominal faza kuchlanish, (chiziqli) V	3x 57,7 (3x100) 3x200 (380)	3x220	3x 57,7 (3x100) 3x200 (380)

Hozirgi vaqtda “Alfa” tizimi O‘zbekistonning katta sanoat korxonalarida keng qo‘llanilmoqda va kommunal–maishiy iste’molchilar hamda sanoat korxonalari uchun bir fazali va uch fazali elektron hisoblagichlarni ishlab chiqaruvchi zavod qurilmoqda.

Taqsimlovchi tarmoqlarda va maishiy sektordagi yuqori toklar, generatsiyalar bilan ishlash uchun ABV “Mexatronika” korxonasi tomonidan “Evro Alfa” seriyadagi ko‘p funksiyali mikroprotsessorga ega bo‘lgan elektr energiya hisoblagichlari yaratilgan. “Evro Alfa” seriyasidagi hisoblagichlar elektr energiyani tijorat ko‘rinishida ENHAT majmuasi da foydalanish uchun mo‘ljallangan hamda aktiv va reaktiv energiyani va quvvatni ko‘p tarifli rejimda o‘lchash uchun; elektr energiyasi iste’moli va tarqatilishini hisobga olish uchun; energiya iste’molini boshqarish va nazorati uchun xizmat qiladi. Bu hisoblagichlar energetika tizimi, sanoat, transport, kichik motor korxonalar hamda maishiy iste’molchilar tomonidan foydalanish uchun mo‘ljallangan. “Evro Alfa” hisoblagichlari quyidagi maqsadlarda qo‘llaniladi: elektr stansiya generatorlarining ishlab chiqarayotgan elektr energiyasini aniqlashda; tizimlararo liniyalardagi energiya va quvvatning oshib ketishini hisobga olishda; elektr energiya va quvvat isroflarini aniq hisobga olishda; ishlab chiqarishni avtomatlashtirishda, korxona uchun belgilangan quvvatni bashorat qilishda energiya iste’moli grafigini tanlashda; reaktiv Aquvvatni hisobga olishda; energoiste’molidagi o‘lchangan parametrlarni energota’minot xizmatidagilar uchun uzatishda.
“Evro Alfa” hisoblagichlari mikroprotsessorli o‘lchov sxemali asosiy elektron plataga ega bo‘lgan, kuchlanish va tokni o‘lchovchi datchiklardan tashkil topgan. O‘lchanadigan kattaliklar va boshqa ma’lumotlar suyuq kristall displeyda namoyon bo‘ladi. “Evro Alfa” hisoblagichining mikroprotsessorli qilinishi uni dasturlash mumkinligini bildiradi, bu esa keng ko‘lamdagi turli funksiyali hisoblagich tarzida foydalanish imkonini yaratadi. “Evro Alfa” hisoblagichining barcha elektron elementlari asosiy ona platada joylashadi. “Ona plata” to‘g‘ri burchakli tor korpus ichiga o‘rnatilgan. Hisoblagich korpusini old tarafdan, boshqaruv organlari joylashgan panel, hisoblagich shildiki va displey to‘sib turadi. Hisoblagichda modul prinsipi tashkil etilgan: qo‘shimcha elektron xotira platalari, interfeyslar va kontakt ulagichlar yordamida asosiy ona plataga ulanish imkonini beruvchi boshqa boshqaruv qurilmalari. Shu holatda, “Evro Alfa” hisoblagichlarning funksional imkoniyatini sezilarli ravishda oshirish mumkin.
“Evro Alfa” hisoblagichining old qismi panelida: o‘lchanayotgan parametlarni ko‘rsatuvchi hisoblagich displeyi o‘rnatilish joyidagi kompyuter bilan aloqa o‘rnatishga xizmat qiluvchi–optik port; hisoblagich shildiki; displeyning ishlash rejimini o‘zgartiruvchi tugma mavjud. Bu tugma sintetik rezinadan tayyorlangan pishiq qotishma ostiga yashiringan.
Hisoblagich ishining yorug‘lik diod indikatori–indikator o‘lchanayotgan energiya chastotasiga proporsional ravishda o‘chib–yonadi va hisoblagich ishini nazorati uchun xizmat qiladi; Batareya kerak bo‘lgan vaqtda hisoblagichni ochmay uni almashtirish mumkin; tashqi manbani qo‘shish uchun mo‘ljallangan ulagich–o‘lchov zanjirlarida kuchlanish yo‘qolgan holda hisoblagichdagi axborotni olish uchun xizmat qiladi. Har bir hisoblagich klemmnik qopqog‘ining orqa tarafiga mahkamlangan ulanish sxemalari bilan ta’minlanadi. Hisoblagich qisqichlari raqamlangan, bu esa hisoblagich, ulanish paytidagi xatoliklarining oldini oladi. “Evro Alfa” hisoblagichi konstruksiyasida ikki marotaba tamg‘alash ko‘zda tutilgan. Hisoblagichning ichki qismini faqatgina ana shu tamg‘alarning yakdilligi buzilgandagina ko‘rish mumkin. Uch fazali manba qo‘llanilishi hisoblagichning ishonchliligini oshiradi. Faza yoki neytral sim uzilgan taqdirda ham hisoblagich ishlayveradi. “Evro Alfa” hisoblagichidagi vaqtni sanash uchun kvarsli generatordan foydalaniladi. Hisoblagichdagi vaqt ma’lumot o‘qish jarayonida ham kompyuter yordamida avtomatik ravishda to‘g‘rilanishi mumkin.
“Evro Alfa” hisoblagichi displeyida quyidagilar ko‘rinib turadi: raqamli indikatorlar; raqamli identifikatorlar; kuchlanish indikatorlari; harfli indikatorlar; strelkali indikatorlar; strelkali indikatorlar ostidagi imzolar; displeyning ishlash indikatorlari. Hozirgi vaqtda “ABB” firmasi hisoblagich ma’lumotini uzatishda yordam beruvchi tashqi modem loyihasini yakunladi, bu narsa ma’lumot to‘plashning an’anaviy usullaridan voz kechgan holda uni to‘g‘ridan–to‘g‘ri operatorning ish o‘rnida olish imkonini beradi.
“Energomer” konsernining ENHAT ga mo‘ljallangan kompleks texnik usullari energetik ob’ektlaridagi va sanoat korxonalaridagi boshqaruvni avtomatlashtirish, elektr energiya va quvvatni tijorat va texnik ko‘rinishda hisobga olish uchun hamda boshqarishni ko‘p bosqichli avtomatlashtirilgan tizimini yaratish uchun mo‘ljallangan. “Energomer” konserni ulkan, dinamik rivojlanayotgan xolding kompaniya. U o‘zida olti mingdan ziyod turli yo‘nalishlardagi mutaxassislarni birlashtiradi. Elektron qurilmalar va elektr energiya iste’molini hisobga oluvchi tizimlar, metrologik holda servis uskunalari kompaniyaning tashrif kartochkasi bo‘lib qoladi.
http://fayllar.org