Руководство для спортсменов по настольному теннису для развития их полного потенциала

IV BOB. SPORTCHILARISH QOBILIYATINI OSHIRISHDA 
QO’LLANILADIGAN TIKLASH VOSITALARI
4.1. Jismoniy chiniqish va sportchi ish qobiliyati 
Charchash - bu fiziologik jarayon bo’lib, biror aqliy yoki jismoniy yuklama 
natijasida yuzaga keladi va qisqa vaqtli dam olishdan keyin o’tib ketadi. o’ta 
charchash esa charchash jarayonining ustma-ust kelishi, kasalliklardan so’ng 
tiklanmasdan mashg’ulotlarda ishtirok etganda, mashq rejimi buzilganda paydo 
bo’ladigan, patologiya oldi holatini rivojlanishiga sabab bo’ladigan holatdir.
Takroriy, katta hajmli va kuchli jismoniy yuklamalar ta’sirida sportchi 
organizmida ikkita qarama-qarshi holatlar rivojlanishi mumkin: 
Jismoniy chiniqish va sportchi ish qobiliyatining oshishi 
(sarflangan 
energetik resurslar qayta tiklangan holatlar da
); 
Surunkali charchash va sportchining ish faoliyatini pasayishi 
(muntazam 
ravishda tiklanish jarayonlarining muddatlari uzaygan holda). 
Qayta tiklash vositalarining tasnifi 
Qayta tiklash vositalari uchta asosiy - pedagogik, psixologik va tibbiy 
guruhlarga bo’linadi. 
Pedagogik vositalar 
asosiy vositalar bo’lib hisoblanadi. Chunki ratsional 
ravishda tuzilgan sport mashg’ulotlarigina qayta tiklash jarayonlarini tezlashtiradi 
va sport natijalarini oshiradi. Bunda quyidagi omillarga: mikro va makrotsikllarda, 
Shu bilan sportchining ko’p yillar davomida tayyorlanishida yuklama va dam 
olishni birga to’g’ri qo’shib olib borilishiga katta ahamiyat beriladi. Bundan 
tashqari maxsus qayta tiklash sikllarini kiritish, dam olish kunlari, mashg’ulotlarni 
har-xil sharoitlarda o’tkazilishi lozim. Mushaklarni bo’shatiruvchi mashqlar, engil 
krosslar o’tkazish, mashg’ulotlarning boshlang’ich va yakunlovchi qismlarini 
ratsional ravishda tuzilish ham katta ahamiyat kasb etadi. 
Psixologik vositalar 
- asab zo’riqishining oldini oladi. Shu bois ular 
ta’sirida organizmning harakat va fiziologik funksiyalari tezda qayta tiklanadi. 
Bunday vositalar jumlasiga har xil asabiy va psixologik holatlarni boshqarish 
uslublari: uxlab dam olish, o’z kuchiga ishontirish, o’z-o’zining irodasini 

---

mustahkamlash, mushaklarni bo’shashtirish usullari, bo’sh vaqtlarni sermazmun 
o’tkazish, gipnoz va shu kabilar kiradi.