Руководство для спортсменов по настольному теннису для развития их полного потенциала
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
4.2. Dopingga qarshi nazorat
Dopingga qarshi nazorat - bu maxsus tadbirlar tizimi bo’lib, musobaqa qatnashchilari tomonidan doping qabul qilinganini aniqlab, doping qabul qilingan sporchilarga tegishli sanksiya berishdan iborat. 1962-yilda XOQ ning sessiyasida doping qabul qilishni ta’qiqlash haqida tavsiyanoma qabul qilingan. 1967-yilda Xalkaro Olimpiya Qo’mitasida antidoping nazorati komissiyasi tuzildi. Birinchi bor doping-nazorat 1968 yildagi yozgi Olipmiya o’yinlarida saralash yordamida o’tkazildi. 1972-yildan boshlab antidoping nazorat barcha Olimpiada o’yinlarida majburiy hisoblanadi. Keyinchalik hamma jahon chempionatlarida ko’pchilik sport turlarida ham o’tkazilishi XOQ ning ustavi va xalqaro sport federatsiyasi qarorlarida aniq yoritilgan. O’zbekiston Repspublikasining 2000-yilda yangi tahrirda qabul qilingan «Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida» gi Qonunida dopingga qarshi kurashga alohida e’tibor berilgan. Jumladan, mazkur qonunning 24-moddasi «Sportda dopingni oldini olish va u bilan kurashish» ga bag’ishlagan. Qonunning mazkur moddasiga ko’ra: sportda dopingga qarshi qoidalarning buzilishi, shu jumladan sportda foydalanishi ta’qiqlangan moddalar, usullar ro’yxatiga kiritilgan moddalar, usullardan foydalanish yoki foydalanishga harakat qilish, doping deb hisoblanadi. Sportda dopingning oldini olish va u bilan kurashish xalqaro dopingga qarshi tashkilotlar tomonidan tasdiqlangan dopingga qarshi qoidalarga muvofiq olib boriladi. Quyidagi bitta yoki bir necha buzilishlar dopingga qarshi qoidalarni buzilishi deb hisoblanadi: sportchi tomonidan taqiqlangan modda yoki usullardan foydalanish yoki foydalanishga harakat qilish; sportchi organizmidan, shuningdek sport musobaqasida ishtirok etuvchi hayvon organizmidan musobaqa o’tkazish paytida yoki musobaqadan tashqari vaqtda olingan probadan taqiqlangan moddalar yoki ularning metabolitlari yoki markerlari mavjudligi aniqlansa; sportchining sinama olishga kelishdan bosh tortishi, dopingga qarshi qoidalarga muvofiq ravishda taqdimot berilganidan so’ng uzrli sabablarsiz sinama olishga kelmaslik yoki boshqa ko’rinishda sinama olishdan bosh tortish; musobaqalardan tashqari vaqtda sportchidan proba olish uchun imkoniyat bo’lishi to’g’risidagi dopingga qarshi qoidalarni buzish, shu jumladan sportchi bo’ladigan joy to’g’risidagi ma’lumotlarni bermaslik yoki testda ishtirok etmaslik; doping nazorati elementini qalbakilashtirish yoki qalbakilashtirishga harakat qilish; Umumjaxon dopingga qarshi agentlikning taqiqlangan moddalardan terapevtik maqsadlarda foydalanish Xalqaro standartiga muvofiq ravishda beriluvchi, taqiqlangan modda yoki usullardan terapevtik maqsadlarda foydalanishga ruxsatnomasiz taqiqlangan modda yoki usullarga egalik qilish; taqiqlangan modda yoki usullarni tarqatish. Sportchilar tomonidan, shuningdek murabbiylar va boshqa jismoniy tarbiya va sport sohasi mutaxassislari tomonidan sportchilarga nisbatan dopingga qarshi qoidalarni buzish, sport musobaqalarida ishtirok etuvchi hayvonlarga nisbatan taqiqlangan modda yoki usullardan foydalanish taqiqlanadi. Taqiqlangan modda yoki usullardan sportchi tomonidan, shuningdek sport musobaqasida ishtirok etuvchi hayvonga nisbatan foydalanilganligi fakti faqatgina Umumjahon dopingga qarshi agentlik tomonidan akkreditatsiyalangan laboratoriyalar tomonidan o’tkazilgan tekshiruvlar natijasiga qarab tasdiqlanadi. “Doping” - aslida “dops” so’zidan olingan bo’lib, narkotik berish degan ma’noni anglatadi. Xalqaro Olimpiya Qo’mitasining 1984-yilda qabul qilingan rasmiy ajrimiga binoan “Musobaqa muvaffaqiyatlarini oshirish maqsadida sog’lom organizmga odatdan tashqari miqdorda va odatdagidan boshqa yo’l bilan sun’iy va noqonuniy ravishda yuborilgan yot modda doping hisoblanadi”. Doping organizmni sun’iy stimulyasiya qilibgina qolmay, jismoniy yuklamalarda funksional sistemalar faoliyatini tejamsiz sarflaydi. Hatto energetik resurslarning tugab qolishi va yuklamalardan keyingi ta’sirotlarning zo’rayishiga olib keladi. Bu esa jismoniy o’ta zo’riqishga sabab bo’ladi hamda sportchi organizmida patologiya oldi va patologik holatlarini vujudga keltiradi. Sport natijalarini oshirish maqsadida qilinadigan har xil psixologik ta’sirlar ham doping ta’siriga kiradi. Shunday qilib, sportehilar organizmiga bevosita musobaqalar oldidin va musobaqalar davomida sun’iy ravishda ish qobiliyatini va sport natijalarini oshirish uchun turli usullar bilan har xil moddalarni yuborish-doping qabul qilish hisoblanadi. Bu holda sportchining musobaqalarda qatnashishi qat’iy an man etiladi. 1984-yilda Xalqaro Olimpiya Qo’mitasining tibbiy komissiyasi quyidagi beshta guruh tibbiy moddalarni dopinglarga kiritgan. Psixomotor stimulyatorlar: amfetamin va uning hosilalari. Simpatomimetik aminlar: efidrin, kordiamin, adrenalin va boshqalar. Markaziy nerv sistemasining turli situmulyatorlari: leptadol, nikotinamid va boshqalar. Og’riq qoldiruvchi narkotiklar: morfiy, kokain, geroin va boshqalar. Anabolik steroidlar: retabolil, nerabol va boshqalar. Psixomotor stimulyatorlarga hatto damlab ichilgan 5-7 piyola achchiq choy yoki 1-2 piyola qora kofe ham kiradi. Chunki ular tarkibida kofein keragidan ortiqcha miqdorda boTadi. Ikkinchi gruppdagi simpatomimetik aminlarga tarkibida efedrin bo’lgan dorilar kiradi. Masalan, tumov bo’lganda burunga tomiziladigan dorilar tarkibida ham bu modda bor. Anabolik steroidlar-dunyoda keng tarqalgan bo’lib, asosan in’eksiya orqali qabul qilinadi. Ularning ta’siri surunkali bo’lib, organizmda suv va ba’zi moddalarni ushlab qoladi. Bu bilan oqsil almashinuvi tezlashib, skelet mushaklarining massasi ortadi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|