S. F. Abdirasilov
Yüklə 16 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
m
1 Qizil rangga bo'yalganda esa: Xonaning qaysi biri kengroq va nima uchun ? To‘g‘ri-ku, havo rangdagi devor tomoshabindan olisda joylashgandek tuyuladi ? Aslida xonaning o ‘lchami bir xil, faqat ranglari har xil. Demak, ranglar fazoviy xususiyatlarga ega. Ranglami idrok etishimizda, ayniqsa, zarg‘aldoq, qizil, sariq ranglar yorqin, faol, to‘yingan bo‘yoqlar bo‘lib yaqinlashtiruvchi rolni bajaradi. Sovuq ranglar esa xira, faolsiz ranglar bo‘lib uzoqlashtiradi. Bu nima bilan b o g iiq ? Bu hodisalar havo perspektivasi qonuniyati deb ataladi. Taqqoslash misolida qizil toshlar bilan ikkita shartli manzaraning tasvirini ko‘ramiz, birida havo perspektivasi qonuni bilan, ikkinchisi esa - bu qonunning buzilishi bilan ko‘rsatilgan. Taqqoslab ko‘ring. 174 www.ziyouz.com kutubxonasi 1 ) 2 )! Toping-chi, tasvirni qaysi birida perspektiva qonuniyatiga amal qilinmagan ? Perspektiv tasvir mohiyatini tushunish uciiun perspektivaning asosiy tushunchalarini o'ziashtirish lozim: ufq chizig‘i, kesishish nuqtalari, surat tekisiigi, ko‘rish nuqtasi. Ufq chizigM ko‘z balandligida joylasiigan faraziy tekislik. Surat tekisiigi rasm chizayotgan kishi bilan tasvirlanayotgan narsa o ‘rtasidagi tekislik (rasm ishlanadigan qog‘oz yuzasi) tushuniladi. Ko'rish nuqtasi kenglikda joylashgan narsalarni kuzatilayotgan joyiga aytiladi. Ko'rish maydoni tasvirlovchining ko‘rish chegaralarini qamrab oigan kenglik 4 Ísmi. Kesishish nuqtalari. Chiziqlar yordamida perspektiv tasvirlar quriladi va chiziqlar ufq chizig‘ida uchrashadi. Uchrashgan joylari kesishish nuqtalari deb ataladi. Ufq chizigMni rasm chizishda to‘g‘ri belgilash katta ahamiyatga egadir. Talabalar ko‘pincha ufq chizig‘ini topishda qiynalishadi. Ufq chizig‘i har doim bir xil balandlikda bo'lavermaydi. U kishining qayerda turib qarashiga bog'liq. Ufq chizig‘i auditoriyada va boshqa joylarda talabalaming turli joyda o'tirganliklari uchun hammaga ham bir xilda ko‘rinmaydi. Aslida ufq tekisiigi kuzatuvchining bo‘yi va (past, baland) holatiga qarab pastda va yuqorida bo‘lishi mumkin. Ufq chizig‘ini topish uchun rasm daftari yoki qalin qog‘ozni gorizontal holatda ushlab ko‘z ro‘parasiga keltiriladi. Shunda uning c!d va orqa tomoni bir chiziqqa keladi, demak, ufq chizig‘i ana shu chiziq orqali o‘tadi. Ufq chizig‘i surat tekisiigi o‘rtasining pastrog‘idan o‘tsa, narsalar ta’sirli va chiroyli ko‘rinadi. Turli haykallar va tarixiy sanalarga bag'ishlangan yodgorliklar ham ufq tekisligidan yuqorida o‘matiladi. Dala manzarasini tasvirlashda ufq chizig‘i yer bilan osmonning «tutashish» joyidan o ‘tadi. Shahar manzarasida esa ufq chizig‘i tramvay izlari, ko‘cha chetlari va baland uy laming yoki simyog‘ochlarning qisqarib bitta nuqtada 175 www.ziyouz.com kutubxonasi |