S. F. Abdirasilov

Ayol qomatining haykalini yasash.
Buyumning Iconstruktiv xususiyatlari va nisbatlarining xarakterli 
shakllarini qurish, o‘quvchilaming ko‘z bilan chamalash, q o inin g 
harakatini o‘stirishga, vazifani izchillikda bajarish ko‘nikmasini 
tarbiyalashga, materiallar xususiyati to‘g‘risidagi bilimini egallashga 
ko‘maklashadi. Haykaltaroshlik materiallari - loy va plastilin.
Loy -
cho‘kindi tog‘ jinslari. Suv bilan aralashtirilganda yumshoq 
va egiluvchan(qayishqoq) xosiyatlari hosil b o iad i va turli shaklga kiradi 
hamda quritilganda shakli saqlanadi. Buyum yasashda ko‘proq kulrang 
loy qoilaniladi. Loyni quyidagicha tayyorlashadi: quritilgan kesakni 
mayda boiaklarga boiishadi va ulami plastmassa idishga qatlam bilan 
joylashtiriladi, har bir qatlam esa suv bilan solinadi. Bir kundan keyin 
ortiqcha suv olinadi va qolgan loy puxtalik bilan xamirsimon 
holatigacha aralashtiriladi, agarda q o ig a yopishmasa, denidk, loy 
ishlatish holatiga keltirilganligini bildiradi. Tayyorlangan loyni nam latta 
bilan yopib salqin joyda saqlanadi.
Ochiq havoda quritilgan loydan yasalgan modelni guash 
bo‘y o g id a xohlagan rangda bo‘yash mumkin. Loyni qayishqoqligi, 
tushunarligi, bo‘yash imkoniyati borligi, ayniqsa, bolalar uchun juda 
ham qiziqarli materiallardan biri. Qotirilgan b o is a ham loydan yasalgan 
buyum mo‘rt va tez sinadigan nozik b oiadi. Shuning uchun ular ancha 
mustahkam b o ig an materialga ko'chiriladi yoki 900 gradusli issiqlikda 
maxsus pechda kuydiriladi.
Plastilin
- loy, mum, yog‘ va boshqa qo‘shimchalardan 
tayyorlangan sun’iy plastik modda. U uzoq qurimaydigan, egiluvchan va 
yumshoq material. Bir xil rangda yoki rangli buyumlami yasashga 
ishlatish uchun har doim tayyor material. Yasalgan buyumlaming shakli 
buzilmaydi va yorilmaydi, faqat ma’lum darajadagi issiqlikda plastilin 
yumshaydi va eriydi, sovuqlikda esa - qattiqlashadi.
228
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Dumaloqlash -
silliq sharsimon yuzali shaklga kcltirish iicliiin 
shaklga ega boim agan plastik materialning boMagiga islilovlur 
berishning oddiy usuli. Bo‘iakchani qo‘l kaftini o‘rtasiga olib, qoMlanii 
yengil siqib aylanma harakat bilan ishlov beriladi.
Tuxumsimon buyum va silindrii ustunlarni hosil qilisli ucliuii 
yoyiltirish usuli qoilaniladi. Q o i kaftini o‘rtasiga joylaslilirilgiui 
boiakcha, qoining to‘g‘ri chiziqli harakati bilan yoyilganda, cho'/.ilib 
silindr shaklini hosil qiladi.
Yalpaytirish -
yapaloq shaklni hosil qilishda boiakni Ickis 
ezgilash usuli. Sharikni kaftlar yoki barmoqlar bilan ezgilasli ortjali 
disk, yopilgan non shakliga aylantiriladi. Kichik chuqurliklar va cgik 
joylari ezgilash(bosish) orqali stek yoki barmoqlar bilan bajariladi.
Mayda boiaklarini yopishtirishda 
chimchilash
usuli qoilaniladi. 
Bu usul yaratilayotgan yangi qismning katta hajmining boiagi bir 
chimdimga yigilganini barmoqlarni kuchli siqish orqali amalga 
oshiriladi.
Plastik materialni bir boiagini bir chimdimini ushlab olib, key in 
yengil qisib tortilsa, buyumning qandaydir bir qismini cho‘zilgan 
materialdan shakllantirish mumkin. Bu usul