S. M. Turobjonov, M. M. Niyazova

«rozetka» shaklida
T o zalan g an gaz
T o za la n g a n gaz
17-rasm. Quyunli changtutgichlar:
a — soploli; b — kurakli; 1— kamera; 2 — chiqish naychasi;
3
— 
soplolar; 4 — «rozetka» k o ‘rinishidagi kurakli buragichlar; 5 —
kirish naychasi; 6
— 
tayanch shaybasi;
7 — 
changli bunker; 8 — halqali
kurakli buragich.
79

---

Soploli changtutgichda changlangan gaz kurakli buragichlar bilan 
burab, tepaga qarab harakatga keltiriladi va o‘z harakati yo'lida uchta 
tangensial holda joylashgan soplodan kelayotgan ikkilamchi gaz bilan 
to ‘qnashadi. N atijada markazdan qochm a kuch ta ’sirida chang 
zarrachalari chetga uloqtirilib, pastga qarab cho‘ka boshlaydi. Ikkilamchi 
gaz spiral holdagi harakati tufayli tozalanayotgan gaz bilan to ‘liq 
to ‘qnashadi. Tayanch shaybalar esa pastga tushayotgan chang 
zarrachalari qaytadan tepaga ko‘tarilishiga yo‘l qo‘ymaydi.
Quyunli changtutgichning kurakli turi soplolligidan shu bilan farq 
qiladiki, u yerda tozalanayotgan gaz tashqarisidan ikkilamchi gazni 
ajratib olib, halqali kurakli moslama yordamida moslamaga beriladi.
Ikkilamchi gaz sifatida atmosfera havosi, tozalangan gazning bir 
qismi yoki changlangan gazlar ishlatilishi mumkin. Albatta iqtisodiy 
nuqtayi nazardan changlangan gazlaming ishlatilishi maqsadga muvofiq. 
Bunda jihozning quvvati 40—65 foizga ortadi, lekin tozalash 
samaradorligi deyarli kamaymaydi. Xuddi siklondagi kabi quyunli 
jihozlarda ham uning diametri ortishi bilan samaradorligi kamayadi.
1000 m3 gazni quyunli changtutgich moslamada tozalash uchun 
sarflanadigan energiya xarajatlari Kch quyidagi formula yordamida 
aniqlanadi.
Kch= [(V '+ V ”)ARj+AR”V ”]l/V ’g
bu yerda:
V V0” — tozalanayotgan va ikkilamchi gazlaming hajmiy 
sarfi, m3/sek;
AR. — jihozning gidravlik qarshiligi, Pa;
AR — ikkilamchi gazning bosimi (soplo va jihozga kirishdagi 
bosimlar farqi), Pa
Changtutgichda to ‘liq tutib qolinadigan chang zarrachalarining eng 
kichik (kritik) diametri quyidagi formula bilan aniqlanadi: