S. N. Yuldashev, X. M. Ibragimova, B. X. Fayziev mehnatni tashkil etish va

2.2-rasm. Ish vaqtini fotografiya qilish turlari
Ish vаqti fоtоgrаfiyasi
Yakkа
Mаrshrutli
Guruhli
Bir stаnоkli
Ko’p stаnоkli
O’z-o’zini fоtоgrаfiya
qilish
Umumiy
Muаyyan mаqsаdgа
qаrаtilgаn
Оmmаviy

---

104
Barcha turdagi ish vaqti fotografiyasini o’tkazish jarayoni quyidagi
bosqichlarni o’z ichiga oladi:
1. Kuzatishga tayyorgarlik bosqichi;
2. Kuzatuvni o’tkazish;
3. Kuzatuv natijalarini qayta ishlash va tahlil qilish.
Ish vaqti sarfining zoye ketishini kamaytirish yoki bartaraf qilishga qaratilgan
tadbirlarni ishlab chiqish va ishlab chiqarishga joriy etish.
1-bosqich. Kuzatishga tayyorgarlik bosqichida kuzatuvning maqsadi
belgilanib, maqsadga muvofiq ravishda ishchilar tanlab olinadi, ular bilan suhbatlar
o’tkaziladi.
Kuzatuvning maqsadi tushuntiriladi. Kuzatuvning maqsadi texnik asoslangan
mehnat me’yorlarini aniqlash, ilg’or ish usullarini belgilash, ish vaqtidan oqilona
foydalanish, mehnat me’yorlarini muntazam bajarmaslik sabablarini o’rganish va
boshqalardan iborat. Kuzatuv natijalari ishchilarning to’g’ri tanlanishiga bog’liqdir,
masalan texnik asoslangan me’yorlarni hisoblashda shunday ishchilarni tanlash
kerakki, ular ishga vijdonan munosabatda bo’lib, texnologik va mehnat intizomiga
doimo rioya qiladigan, mehnat me’yorlarini bajarish darajalari esa o’rtacha miqdorda
bo’lishi kerak. Bulardan tashqari me’yorlovchi ish o’rnining texnikaviy-tashkiliy
sharoitlari bilan tanishadi, kuzatuv natijasini o’lchash uchun bir yoki ikki strelkali
sekundomer tayyorlab qo’yiladi, yozish uchun esa kuzatuv varag’i to’ldiriladi.
Kuzatuv varag’ida barcha zarur ma’lumotlar: korxonaning, sexning nomi,
ishchining ismi sharifi, tabel nomeri, kasbi, shu kasbi bo’yicha va umumiy ishi
bo’yicha staji, tarif razryadi, bajariladigan operatsiyaning nomi, foydalaniladigan
jihozning asosiy parametrlari, kuzatuv vaqti va boshqalar yoziladi.
2-bosqich. Fotografiya kuzatuvi kuzatuvchi tomonidan o’tkaziladi. Kuzatuvchi
kuzatuv boshlanishidan 15-20 minut oldin kelib, kuzatuv o’tkazishga tayyorlanishi va
kuzatish uchun joy tanlashi kerak. Tanlangan joydan ishchining hamma harakati
yaqqol ko’rinib turishi kerak.
Kuzatuv joriy vaqt bo’yicha o’tkaziladi. Ish o’rnida bajarilgan hamma ishlar,
yuz bergan o’zini o’zgarishlar kuzatuv varag’ining “nima kuzatiladi” degan ustuniga,

---

105
ularga sarflangan vaqt esa “joriy vaqt” ustuniga ketma-ket ravishda yozib boriladi.
Ishchining harakatlari bajarilish ketma-ketligiga qarab uzluksiz o’rganiladi, shuning
uchun kuzatuv varag’ida faqat bir marta kuzatuvning boshlanishi qayd etiladi,
keyingi harakatlar uchun esa faqat ularning tamom bo’lish vaqti belgilanadi. Kuzatuv
natijalari 2.2-jadvalda ko’rsatilganidek yozilishi mumkin.
Kuzatish vaqtida kuzatuvchi boshqa ishlarga chalg’imasligi, har soatda
tayyorlangan mahsulot miqdorini hisoblab berishi va kuzatuv varag’iga yozib borishi
kerak. Bu malumotlar kuzatuv natijalarini tahlil qilishda kerak bo’ladi.