Sahifa: 199 Mavlono Lutfiy lirikasi

www.pedagoglar.uz
 
44-son 7–to’plam may 2023
Sahifa: 205 
Chunki ular shu darajada sodda, ogʻzaki nutqqa yaqin va kitobiy bezakdorlikdan yiroq 
va samimiydir.Lutfiy devonidagi bosh mavzu ishq va asosiy maqsad oshiqning kasbu 
holini tasvirlashdan iborat boʻlsada, shoir deyarli har bir sheʼrida mavzuga yangicha 
yondashib, betakror ohanglar yaratadi, mohiyatiga mos poetik obrazlar topadi, bir-
biriga oʻxshamaydigan badiiy sanʼatlarni qoʻllaydi. Lutfiy devonida tashbeh, talmeh, 
tazod, iyhom, xususan, irsoli masal sanʼati namoyon boʻlgan. Lutfiy ruboiy, tuyuq, 
qitʼalarini ham sanʼat namunasi maqomiga koʻtara olgan.Yaqin-yaqingacha „Gul va 
Navroʻz“ dostoni Lutfiy asari deb kelingan edi. Keyingi tadqiqotlar natijasida bu 
doston muallifi Haydar Xorazmiy ekanligi aniqlandi. Lutfiy — turkiy sheʼriyatda 
maktab yaratgan sanʼatkor. Bu ijod maktabidan Alisher Navoiy va Mirzo Bobur saboq 
olishgan. Roqim, Amiriy, Sultonxon toʻra Ado, Tabibiy singari shoirlarning 
devonlaridan.[2] 
Lutfiy gʻazallari ilhomida bitilgan muhammaslar joy olgan. 
Lutfiy sheʼriyatining taʼsiri faqat Oʻrta Osiyo bilan chegaralanib qolmasdan, 
Yaqin va Oʻrta Sharq mamlakatlariga ham yetib borgan. Atoqli turk olimi M. F. 
Koʻprulizodaning eʼtirof etishicha, Lutfiyning sheʼrlari yolgʻiz chigʻatoy shoirlari 
orasida emas, balki „Harobot“ muallifi Ziyo Poshoga qadar boʻlgan usmonli turk 
shoirlari orasida ham zavq bilan oʻqilgan. 
XV asr oʻzbek sheʼriyati takomilida oʻziga xos oʻringa ega, katta isteʼdod sohibi, 
„Malikul-kalom“ (Navoiy), tuyuq janrining ustasi. 
Lutfiydan katta adabiy meros qolmagan. Manbalarda shoirning 200 dan ortiq asar 
yozgani aytiladi, biroq bizgacha birgina devoni maʼlum (Turkiyaning Koʻniyo 
shahrida saqlanadi). Sharafiddin Ali Yazdiyning „Zafarnoma“(1437) asarini Shohruh 
Mirzoning taklifi bilan sheʼriy tarjima qilgan.[1] 
Xulosa: 
Lutfiy o‘z davri adabiy hayotida ustoz sifatida katta mavqega ega edi. Keksa 
shoirning uyi ko‘pincha shogirdlar bilan gavjum bo‘lardi. Uning yaqin shogirdlaridan 
biri Alisher Navoiy edi. Navoiy o‘z ustozi haqida gapirganda ikki o‘rtadagi yaqin 

---