Salom Dunyo! yoziladi va uni Birinchi htm qilib

Masala. 

Sun’iy erga o‘tkazgich himoyasini hisobi 
Turbaning diametri – d, m uzunligi – l


t 

m
Erning solishtirma qarshiligi – S 
Mavsumiy koeffitsisenti yil davomida yerning solishtirma qarshiligini
o‘zgartirish, K=1,3 
Turbalarning yerga ko`milish chuqurligi t
0
=0,8 

Yerning o‘tkazgichning yo‘l qo‘yilgan qarshiligi R

3

=10 Om
Masalani yechish uchun ko‘rsatmalar. 
1. Yakka turbasimon yerga o‘lchash moslamasinig tok oqimi qarshiligining
tuzilishi quyidagicha. 


ρ – tuproqning solishtirma qarshiligi

Om

l

h

l

h

d

l

l

R

т

т

т

т

тp
038

.
0

2

8
.

1

4
2

8

.
1

4

ln
2

1

035
.

0

2
2

ln

2
14

.

3
2

1

.
0

4

4
ln

2

1
2

ln

2




















































t – yer satxidan turbani o‘rtacha qismigacha bo‘lgan masofa

soat

l

t

t

m
8
.

1
2

5

.
0

8

.
0

5

,
0

0












2. Tuproq qarshiligini mavsumli o‘zgarishi bilan hisobi 

---

76
049

.
0
3

.
1

038

.
0











с


тр

тр

К

R

R
Om

3. Erga o‘tkazgichni zaruriy miqdori 222 trubadan foydalanish koeftsienti

xisobga ogan holda 


э

ekranlashtirish yordamida ularni xisobga trubalar orasidagi 

(a) masofasiga nisbatan ularning uzunligi tanlab olinadi ularning uzunligiga (

т

l
)
2



т

l

а
bo‘lganda
6
,

0

45
,
0




э


3



т

l

а
bo‘lganda
8
,

0

6
,
0




э


008

.
0
6

.
0

10

049
.

0

3











э

тр

R

R

N


4. Qo‘shilgan palosalar uzunligi:

2
.

6
)

1

008
.

0

(
*

6

*
05

.

1
)

1

(
05

,

1












N


а

l

т
5. Qo‘shilgan palosalar tok oqimining qarshiligi 


Om

t

b

l

l

R

n

n

n
025

.
0

81

.
0

02

.
0

2

.
6

*

2
ln

2

.
6

14

.
3

*

2
1

.

0
2

ln

2
2

1

2



















soat


b

t

t
81
.

0
02

.

0
*

5

.
0

8

.
0

5

,
0

0

1










b – palosalar kengligi 

06
,

0

02
,

0




b
t

1

– yer satxidan polosa yarmigacha chuqurlikdagi masofa
6. Tuproq qarshiigining sezon bo‘yicha o‘zgarishi xisobi 


Om

К

R

R

с

n

n
325

.
0

3

.
1

*

025
.

0









7. Barcha yerga o‘tkagich qurilmalaridagi tok oqimini qarshiligi.

Om

R

R

R

R

R

t

n

n

тр

n

тр

зк
029

.
0

8

.
0

033

.
0

8

.
0

049

.
0

033

.
0

049

.
0






























n

- qo‘shma polosa bilan yerga o‘tkazgich ekranirovkasini ijobiy 

hisobi.
)

9

,
0

8

,
0

(








n




t

- yerga o‘tkazgich ekranirovkasini nisbiy koeffitsienti. 

)
8

,

0
75

,

0
(









n


Berilgan:

l

m

=2m 

---

77

a=6m 

d=0.035m 

ρ=0.1 

t

0

=0.8 

R

z

=10 Om 

K

c

=1.3 

b = 0.02 

η

e

=0.6

η

n

=0.8

η

t

=0.8

YECHISH: 

8
.

1

2
5
.

0
8

.

0
5

,

0
0














m

l

t

t


Om


l

h

l

h

d

l

l

R

т

т

т

т

тp
038

.
0

2

8
.

1

4
2

8

.
1

4

ln
2

1

035
.

0

2
2

ln

2
14

.

3
2

1

.
0

4

4
ln

2

1
2

ln

2


















































049

.
0

3

.
1

038

.
0











с


тр

тр

К

R

R
Om

008
.

0

6
.

0

10
049

.
0
3












э

тр

R

R

N


2
.

6

)
1

008

.
0

(

*
6

*

05
.

1

)
1

(

05
,

1













N

а

l

т
81

.
0

02

.
0

*

5
.

0

8
.

0

5
,

0

0
1











b


t

t
025

.
0

81

.
0

02

.
0

2

.
6

*

2
ln

2

.
6

14

.
3

*

2
1

.

0
2

ln

2
2

1

2
















t

b

l

l

R

n

n

n



Om
325

.
0
3

.
1

*

025
.

0









с


n

n

К

R

R

Om
029

.
0
8

.
0

033

.
0

8

.
0

049

.
0

033

.
0

049

.
0


























t


n

n

тр

n

тр

зк

R

R

R

R

R



Om
Xulosa.

Sun’iy yerga o‘tkazgich himoyasini qarshiligi 0.029 Omga teng chiqdi.

---

78

XULOSA 
Axborot asrida insoniyat tarixida sanoat va fan olamida olamshumul 
yutuqlar qo’lga kiritildi. Dunyoda axborot eng qimmat narsaga aylandi.
Kompyuter ixtiro qilinishi insonlar bajaradigan yumushlarni yengillashishiga olib 
keldi. Fan, ta’lim sohalarida o’qitish o’rganishning zamonaviy vositalari joriy
qilindi. Anashu vositalarni biri va deyarli eng ko’p qo’llaniladigani bu elektron 
darsliklardir.
Hozirda deyarli barcha sohaga barcha sohaning elektron qo’llanmalari 
mavjud. Lekin hammasini ham foydali deya olmaymiz. Ma’lumot undan insonlar
foydalangandagina foydali bo’lishi mumkin. Shunday ekan elektron darsliklar 
tayyorlashda ham anashu jihatga e’tibor qaratish zarur bo’ladi.
Elektron dasrliklar yatuvchi dasturlarning nomlari har xil, lekin ularni 
boshqarilish tamoyillari deyarli bir xil bo’ladi. Ularning ba’zilari qo’shimcha
imkoniyatlari mavjudligi va ularda darslik tayyorlash qulayligi bilan farqlanadi. 
Dastlab elektron darsliklar o’ta sodda ko’rinishga ega bo’lgan bo’lsa
endilikda turli inson ruhiyatiga ta’sir etadigan tasviriy vositalar bilan boyimoqda. 
Bunday vositalarga turli animatsiya va video fayllarni kitish mumkin. Dastlab bu
imkoniyatlar mavjud bo’lmagan. Vaqt o’tishi bilan Flash, 3D Max dasturlarini 
ishlab chiqilishi elektron darsliklar tayyorlashni yanada mazmundorroq va
foydalanuvchiga mazmuni tushinarliroq bo’lishiga olib keldi. Bularning barchasi 
axborotlarni elektron usulda tezkor almashish va o’zlashtirish imkonini beradi.
Elektron darsliklar iqtisodiy tejamkorlikka olib keladi. Buning uchun 
tayyorlangan ma’lumotlar foydalanuvchiga kerakli bo’lishligi ahamiyatlidir.
Dunyoda axborot ko’payib keganidan keraklilarini tanlab olish muammo bo’lib 
bormoqda. Ana shu holatlardan qochish maqsadida ko’plab nufuzli muassalar
o’zlarining elektron darsliklarini imkon qadar asosiy va talaba o’zlashtirishi 
muhim bo’lgan ma’lumotlar bilan boyitmoqda.
Albatta bu jarayonda elektron darsliklar yaratuvchi dasturlarning o’rni 
ahamiyatlidir. Vaqt o’tishi bilan bunday dasturlarning imkoniyatlari kengaygan
ko’rinishdagilari amaliyotda qo’llanilmoqda. Bunday dasturlar bozorida arzon 

---

79
bo’lgan, foydalanish uchun qulay va sifatli elektron darslik tayyorlovchi dasturlar 

turli ko’rinishlarni olmoqda.
Internetda bepul tarqatiladigan elektron darsliklar yaratuvchi dasturlar 
mavjud. Biroq hammasi ham sifatli bo’lgan elektron darslik yaratishda qo’l
kelavermaydi. Ba’zi bir zaruriy imkoniyatlar bepul versiyada ishlamaydi. Bunday 
holatlarda o’sh dasturlarni sotib olgan yoki boshqa dastur qidirgan ma’qul.
Bitiruv malakaviy ishni bajarish davomida "PHP dasturlash tili" bilan puxta 
tanishdim. Uning qachon yaratilgani, tarixi, operatorlari, massivlar imkoniyatlarini
puxta o’rgandim. 
Kirish qismida elektron adabiyotlarning oliy ta’lim tizimida tutgan o’rni,
turlari, yaratish usullari bilan tanishdim. 
Analitik qismda dasturlash tilining operatorlarini ko’rsatish bilan kichik
dasturlarni tuzishni o’rgandim. Dasturni tuzishning murakkab jixatlarini puxta 
o’rganishga xarakat qildim. Zamonaviy web dasturlash tillariga kiruvchi PHP
dasturlash muxiti modullar bilan ishladim. 
Zamonaviy dasturlash texnologiyalari PHP dasturlash muhitida dastur
yozish foydalanuvchilar ishini engillashtirishini bildim. 
Dasturlarni mustaqil tuzishni o’rganmoqchi bo’lgan foydalanuvchilar uchun
yaratilgan PHP veb dasturlash tili elektron qo’llanmadan dars mashg’ulotlarda 
foydalansalar maqsadga muvofiq bo’lar edi.
Bitiruv malakaviy ishni bajarish bilan men kelgusida murakkab dasturiy 
mahsulotlar yaratishga xarakat qilish mumkinligini bildim. Kompyuterda mavjud
bo’lgan dasturlashtirish tillari yordamida informatsiyalarni qayta ishlash 
mumkinligini bildim.
Ushbu bitiruv malakaviy ishini bajarish davomida axborotlarni elektron 
usulda almashish iqtisodiy tejamkor va o’zlashtirishga qulay ekanligini, ayniqsa
elektron dasliklar o’quvchilarga o’qish jarayonida eng qulay ma’lumotlar to’plami 
bo’lishi mumkinligini tushunib yetdim.

---

80