Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti

8.3. Kriptovalyutaelektron tijoratida birjalardan foydalanish
Ushbu bo’limda kriptovalyutalar bo’yicha real operatsiyalarini mustaqil ravishda amalga oshirish mumkin bo’lgan bir qancha birjalar va ularning almashinuv punktlari bilan tanishib chiqamiz hamda bo’lim oxirida kriptovalyutalar bozirida ishlashni boshlash uchun zarur bo’lgan eng muhim masalani – ularni qanday qilib sotib olish mumkinligini batafsil ko’rib chiqamiz. Mitsubishi UFJ Financial Groupbanki ham o’z kriptovalyuta birjasini hamda milliy valyutaga bog’liq bo’lgan tokenlarni ishga tushirishni rejalashtirayapti. Alohida bitkoin akkauntlarni boshqaruvchi servisni tashkil qilish ham ko’zda tutilayapti. Ushbu bank bu ishni 2018 yilda amalga oshirmoqchi va moliyaviy hizmatlar bo’yicha agentlik FSA bu ishni ko’rib chiqmoqda. Bu kriptovalyutaning nomi bank abbreviaturasidan kelib chiqqan xolda MUFG Coin deb nomlanar ekan. Ishonchlilikni ta’minlash uchun bu kriptovalyuta yapon tangasi bilan 1:1 nisbatda bo’ladi va keyinchalik kursi o’zgarishi mumkin bo’ladi. Bunday qilishdan maqsad,narxlar tez-tez o’zgarishining oldini olish va foydalanuvchilarning ishonchini qozonishdir. Bankdan olingan ma’lumotlarga ko’ra, u kriptovalyuta treyderlari uchun shahsiy servis tashkil qilish ustida ham ishlayapti. Shu servis tufayli savdolarni tashqi birjalarsiz amalga oshirish mumkin bo’ladi va natijada barcha valyuta bank ihtiyorida qoladi. Shunday qilib, bank har qanday xolatda ham mijozlarning mablag’lari havfsizligini ta’minlab beradi. Servis har bir akkauntdagi ko’zda tutilmagan faolliklarni tahlil qilib, ularning himoyasini qattiq nazorat qiladi. Bunday kriptovalyuta o’zaro ishonchga emas, balki kriptografik kodlash tizimiga asoslangan bo’lib, o’zaro hech qanday vositachilarsiz (bank yoki boshqacha moliyaviy uskunalarsiz) to’lovlarni bevosita ishtirokchilar orasida amalga
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
oshirilishini ta’minlovchi to’lov tizimi valyutasining bir turidir. Tavsif etilayotgan kriptovalyutaning tranzaktsiyasi deganda uning vositasida amalga oshiriladigan an’anaviy yoki noan’anaviy pul o’tkazishlar amaliyoti tushuniladi. Havfsizlik tizimining kalitlari esa saqlashning apparat modullarida yoki smart kartalarda saqlanadi (HSM – Hardware Storage Module).Yana bir kriptovalyuta birjasi Bitflip (BitFlip) deb nomlanadi va unda bitkoinlarni webmaniga sotib olish mumkin. Quyida ushbu birjada qanday qilib ishlash amaliyoti tavsif etiladi. 1. Bitflip birjasida registratsiya qilinish uchun uchta maydonni to’ldirish kerak bo’ladi: foydalanuvchi nomi, elektron pochtasi va paroli. Shundan so’ng “Registratsiya” tugmachasi bosiladi. Shundan so’nggina o’z akkauntingizga kirasiz. Quyidagi tasvirda o’sha maydonlar aks ettirilgan: 6. Bitflipda hisob raqamini to’ldirish uchun asosiy sahifaning o’ng yuqori burchagidagi “Moi koshelki” deb nomlangan tugmachani turtish kerak. Shundan so’ng ekranda bir qancha hamyonlardan iborat sahifa ochiladi. Bulardan to’rttasi USD,EUR, RUB va YAN valyuta hamyonlari bo’lib, 15 tasi esa kriptovalyutalar hamyonlaridir (BTC (bitkoin), THB, LTC (laytkoin), ETH (efirium), XRP (ripple), DASH (dash), DOGE, BCH (bitcash), FLIP, R, RMC, BTG, XRB (reybloks), TRX (tron), FOOD).
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
7. Bitflip birjasida webmaniga, dollarga, evroga va rublga kriptovalyuta sotib olish mumkin. Binancebirjasi ham zamonaviy kriptovalyuta savdo maydoni hisoblanadi va u orqali foydalanuvchilar qulay va havfsiz ravishda raqamli valyutalar sotib olishlari va ularni boshqalariga almashtirishlari mumkin. Shanxayda joylashgan bu birja 2017 yilda ishga tushgan bo’lib, juda ko’p miqdordagi mijozlarga ega va ancha ommabop hisoblanadi. Savdo hajmi bo’yicha bu birja top 14 ta birjalardan biri hisoblanadi. Uning yana bir asosiy faoliyat doiralaridan biri blokcheyn aktivlaridir. Birjani ilgari OKCoin, Blockchain.info va Bloomberg kompaniyalarida yuqori mansablarda ishlagan inson Chjao boshqaradi. Hozirgi kunda Binance birjasi savdo oboroti bo’yicha dunyoda beshinchi o’rinni egallaydi (sutkasiga 0,6 milliard dollar). Birjada akkaunt hosil qilish uchun saytga kirish va registratsiya formasini ochib, unga emailni, parolni va kaptchani (tasvirli simvollarni) ikki bosqichda kiritish kerak bo’ladi. Ko’rsatilgan pochta qutisini tasdiqlash uchun unga yuborilgan xatdagi ilovaga o’tiladi. Shu xarakatlardan so’ng, akkaunt hosil bo’ladi va shundan keyin avtorizatsiyaga o’tish mumkin bo’ladi. Verifikatsiya qilish jarayoni uch qadamdan iborat bo’ladi. Birinchi qadamda emailni tasdiqlashdan o’tasiz va endi tizimdan kuniga 2 bitkoindan ortig’ini chiqara olmaysiz. Ikkinchi qadamda “shaxsni tekshirishni tugallash”bo’limini turtish kerak bo’ladi. Buning uchun esa telefon raqamini tasdiqlash lozim bo’ladi. Buni amalga oshirish uchun bir qancha xujjatlar talab qilinadi. Agarda bu qadamni tugallasangiz, endi tizimdan kuniga 100 tagacha bitkoin chiqara olasiz. Agarda uchinchi qadamni ham amalga oshirish kerak bo’lib qolsa, u xolda texnik yordam hizmatiga murojaat qilish kerak bo’ladi.Binance da fiat vositalar bilan hisob raqamini to’ldirish ko’zda tutilmagan. Hisobni to’ldirish uchun eng oldin Bitkoin yoki Efir sotib olish lozim. Shundan so’ng sotib olingan kriptovalyutangizni Binancedagi hisob raqamiga kiritasiz. Hisob raqamini to’ldirish uchun kursorni “aktiv”ga keltirib, so’ngra “Balans” tugmachasi bosiladi. Shundan so’ng siz ishlay olish mumkin bo’lgan valyutalarni ko’rasiz va “Depozit” tugmachasini turtib, kerakli vositani kiritishingiz mumkin. Xozirgi kunga 44 valyuta bilan ishlay olish mumkin. Savdoni amalga oshirish