Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti


-BOB. KRIPTOVALYUTALAR ELEKTRON TIJORAT BOZORINING RIVOJLANISHI



Yüklə 0,7 Mb.
səhifə110/244
tarix10.05.2023
ölçüsü0,7 Mb.
#110740
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   244
Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti

8-BOB. KRIPTOVALYUTALAR ELEKTRON TIJORAT BOZORINING RIVOJLANISHI
8.1. Elektron tijoratda ICO dan foydalanish
Endi ICO (Initial Coin Offering – kriptovalyuta tangalarini birlamchi joylashtirish)) nimaligi haqida qisqacha ma’lumot berishga harakat qilamiz. Buni tushunish uchun attraksionlar parkini tasavvur qiling. Uning kirish qismida park emblemasi tushirilgan jetonni harid qilasiz va turli ko‘ngilochar o‘yinlar va attraksionlar uchun u orqali to‘lovlar qilasiz. Blokcheynlar bilan ishlovchi turli loyihalar (masalan, ma’lumotlarni saqlashga ixtisoslashganlar) ham xuddi ana shunday jetonlar chiqaradilar. Ular tanga yoki token deb ataladi.Haridor ana shunday token harid qilib, uning yordamida loyihaning biror-birhizmati, aytaylik, ma’lumotlar bazasidagi o‘z saqlash joyi hajmini oshirish uchun to‘lovni amalga oshiradi. Agar bunday loyiha ommalashsa, tokenlarning ham qiymati oshadi. Blokcheyn-loyihalar tokenlar chiqarganda, ularni odamlar harid qila olishi uchun bozorga joylashtiradi. Bu tanga-tokenlarni birlamchi joylashtirish ICO - Initial Coin Offeringdir.ICO lar ichida eng taniqli bo’lganlardan biri GNOSIS deb
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
nomlangan va u ishga tushurilgandan so’ng 15 daqiqa ichida 12 million dollarga ekvivalent bo’lgan mablag’ yig’ishga erishgan. Ammo bu paytda u o’zining faqatgina 5% GNO tokenlarinigina chiqargan edi xolos. Bu degani, GNOSIS 300 million potentsiyal dollarga teng bo’lgan tokenlar kapitalizatsiyasiga ega bo’lgan xolda,biror bir hayotchan tijoriy mahsulot ishlab chiqarmasdan turib, yaxshigina mablag’ga ega bo’lishidir. GNOSIS bo’yicha materiallarni o’rganish ICO ning tuzilishini, uning ishlashini, GNO tokenlarining qanday faoliyat ko’rsatishini va xaridor uchun foydasini tushunish imkonini beradi. Gnosis Limitedkompaniyasining “Tokenlarni sotish shartlari” deb nomlangan xujjatda uning xuquqiy tomonlari har qanday moliyaviy instrument kabi juda chuqur yoritilgan, ammo undagi iqtisodiy tomonlar va murakkaliklar deyarli ko’rib chiqilmagan. Moliyaviy injiniring sohasidagi mutahassislar uchun ham bunday chalkash masalalarni chuqur o’rganib chiqish unchalik oson emas. Agarda tokenlar yangi kriptovalyutalarning tokenlari bo’lmasalar, ICO da foydalaniladigan tokenlarning kriptovalyutalar bilan hech qanday umumiy tomoni yo’q. Kriptovalyuta – ommaviy blokcheynning ichki hisob birligi bo’lsa, tokenlar – investorning kompaniya tomonidan pulga alishtiriladigan raqamli aktividir. Kriptovalyutani mayning yordamida topadilar, tokenlar emissiyasini esa uni chiqargan tashkilot amalga oshiradi. Kriptovalyuta bilan tokenning asosiy farqi shundaki, tokenda blokcheyn ham, hamyon ham yo’q, lekin kriptovalyutada bularning ikkalasi ham bor. ICO biror bir loyihaga pul jalb qilish uchun chiqariladi va sotiladi, pul to’lab kontrakt funktsiyasini bajaruvchi tokenlar sotib olgan insonlarga esa tokenlar o’rniga nimadir berish taklif etiladi. Demak, investor kriptovalyuta yoki tokenlar evaziga kelajakda nimanidir olish huquqiga ega bo’ladi. Uning kelajakda nima olishi, startap loyihaning qanchalik muvaffaqiyatli chiqishiga bog’liq bo’ladi. Deyarli barcha ICO lar bir xilda amalga oshiriladi: tashkilotchilar elektron hamyonning adresini bildiradilar va ma’lum bir shartlar asosida unga pul jo’natishni taklif qiladilar. Mablag’lar yig’ilib bo’linganidan so’ng, investorlarning elektron hamyonlariga raqamli aktsiyalarni jo’natadilar. Tokenlar xaridorlarning ICO ga jo’natgan pullari miqdoriga proportsional ravishda
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
taqsimlanadilar. Masalan, agarda tizimda mavjud bo’lgan tokenlarning umimiy miqdorini 100% deb olsak, u xolda ularning haridorlar orasidagi taqsimlanishini quyidagicha qilib ko’rsatishimiz mumkin. Ya’ni, tokenlarning 60% qismi ularni sotib olishni istagan aktiv haridorlarga taqsimlanadi, tokenlarning taxminan 28% qismi esa bu tizimda faol ish olib borayotgan ICO komandasi a’zolari orasida tarqatiladi. Tokenlarni sotishda ishtirok etayotgan yuridik va jismoniy shaxslar, ya’ni boshqacha qilib aytganda, distribyutorlarga esa tokenlarning 10% qismi ajratiladi. Va nihoyat, tokenlarning qolgan 2% qismi ICO jarayoniga u yoki bu ko’rinishda ishtirok etgan hamkorlarga hamda maslahatchilarga berilishi mumkin.Tokenlarni birja orqali, ICO jarayonida yoki boshqa insonlardan sotib olish mumkin. Ba’zi xollarda ICO saytida registratsiya qilinish talab etilishi mumkin – shartlarga rozilik beriladi va tokenlar sotib olinadi. Shundan so’ng, tokenlar birjalarda turli narxlarda sotilishi mumkin, ammo hech qachon uning narxi ortadi deb ishnosh mumkin emas. Investorlar o’z tokenlarini birjalarga kiritishi va uni boshqa kriptoaktivlarga yoki an’anaviy valyutalarga almashtirishlari ham mumkin. Albatta token sotib olgan investor uni keyinchalik sotib foyda olishni yoki ICO tashkil qilgan kompaniya hizmatlaridan foydalanib, nimalargadir erishishni rejalashtiradi. Tokenlarni sotish uni sotib olingan joyida amalga oshirilishi yoki bunga qiziqqan haridorga sotilishi mumkin. Tokenlarni muomalaga chiqarish uchun mo’ljallangan mahsus platformalar ham mavjud, masalan, ularning ichida eng ommaviylari - Ethereum, Waves, NEM, EOS va KickICO lardir. Ularning har birining ijobiy va salbiy tomonlari mavjud. Masalan, Ethereum da eng katta auditoriya (foydalanuvchilar soni 5 million) bo’lsa, Waves da tokenlarni juda tezkorlik bilan chiqariladi, KickICO da esa ICO tashkil etish va uni amalga oshirish uchun tayyor uskunalar mavjud. Shuning uchun yangi tokenlar paydo bo’lishini ICO-chilar amalga oshiradigan platformalar orqali kuzatib turish ham mumkin. ICO larga qancha mablag’ jalb etish maqsadga muvofiq bo’ladi degan savolga javob barcha turdagi yuqori tavakkalchilik darajasiga ega bo’lgan investitsiyalarga bo’lgan kabidir – ya’ni, ICO ga o’zingiz yo’qotib qo’yishdan qo’rqmaydigan summani investitsiya qilgan ma’quldir. Yuqoridagilarni diqqat
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
bilan o’qib chiqqanlarda kriptovalyutalarning yoki tokenlarning hammaga ma’lum va mashxur bo’lgan moliyaviy piramidalarga o’shab ketishini anglash mumkin. Eslatib o’tamiz, moliyaviy piramidalarning asosiy maqsadi — uning yaratuvchisini yangi ishtirokchilar kiritgan mablag‘lar hisobidan boyitishdir. Bunday piramidalarning aktivlari tashqi bozorda hech kimga kerak emas, ular foydalanishda hech qanday afzalliklarda ega emas, hech qanday muammoni ham hal qilmaydilar. Kriptovalyutalar bilan bog‘liq holatda esa hammasi aksincha — ular moliyaviy bozorning katta muammosini hal qiladi, ularning aylanmasi qulay va ishtirokchilar uchun manfaatli bo‘lib, bu ularni harid qilishga real talabni yuzaga keltiradi.Biroq ertaga bozor texnologik jihatdan yanada mukammal va qulay nimanidir ixtiro qilsa, yirik o‘yinchilar va investorlar bitkoinga bo‘lgan ishonchini yo‘qotishi mumkin. Bu esa kursning tushib ketishi va kapitalning boshqa qulayroq vositaga o‘tib ketishiga olib kelishi mumkin. Ammo hozirda bitkoinlar va boshqa kriptovalyutalarni mukammallashtirish ustida dunyo bo‘ylab shunchalik ko‘p iqtidorli programmistlar va matematiklar mehnat qilmoqdaki, navbatdagi keskin texnologik o‘zgarish ehtimol mavjud texnologiyalar doirasida yuz berishi mumkin.Bitkoin va boshqa kriptovalyutalar qiymati oshishining asosiy sababi bozorga yirik o‘yinchilarning kirib kelishidadir. Investitsiya jamg‘armalari, xalqaro korporatsiyalar, milliarderlar va hatto ba’zi davlatlar ham bir qator valyuta va texnologik blokcheynlarni qo‘llab-quvvatlashi va foydalanishni boshlashi haqida ma’lum qildi. Bu esa investorlar va kriptovalyuta sohiblarida ishonch uyg‘otadi.Bitkoinni murakkab, ammo, real moliyaviy aktiv deb atash mumkin.ICOesa kriptovalyutalardan foydalangan xolda kompaniya tomonidan moliyaviy mablag’ yig’ishning zamonaviy usulidir. Bu usul ko’proq birjada qimmatli qog’ozlarning joylashtirilishiga o’xshab ketadi. Bitkoin va efiriumlarning egalari esa kompaniyadan token deb atalmish boshqa turdagi kriptovalyutani oladilar. Tokenlarni esa ICO ga kirgan kompaniya maxsulotlariga almashtirish mumkin bo’ladi. Runa Capital venchur fondining mutaxassisi bildirishicha, 2016 yili jahonda jami 150 ta ICO tashkil qilinib, ulardagi raqamli valyuta miqdori 500 million dollarga yetgan. Uning fikricha, davlat organlari ICO va raqamli valyutalar
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
bilan bog’liq kontraktlarni tekshirish mexanizmini haqida quyidagi saytdan ma’lumot olish mumkin:

Yüklə 0,7 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   244




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin