Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti

FOREKS tizimida ishlashdagi firibgarliklar
Valyuta almashtirish bo’yicha turli xildagi ishlarni amalga oshiruvchi FOREKS tizimida ishlashni boshlaganlar uchun bu ish avvalida ancha murakkab bo’lgani uchun ular ishonch bo’yicha boshqaruvchilarni (trast management) qidira boshlaydilar. Ya’ni ular tajribali treyderlarni topib, valyuta korzinasi kapitallarini boshqarishni va bu orqali yaxshigina pul ishlab olishni nazarda tutib, ularga shartnoma asosida qandaydir vazifalar topshirishga urinadilar. Ammo bu yerda xam barcha soxalarda bo’lgani singari, aldov va firibgarlik elementlari mavjud. Ushbu tizimda ishonchli va tajribali treyderlardan tashqari, investorlarni aldab, pul topishga urinadiganlar yetarlicha miqdorda topiladi. Bu tizimda ishlashda investor bilan treydur orasidagi shartnoma olingan foydani qandaydir nisbatda yoki teng ikkiga bo’lish shartlari orqali amalga oshiriladi. Agarda zarar ko’rilsa, u xolda
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
zararning maksimal miqdori foizi xam shartnomada ko’rsatilib o’tiladi. Zarar miqdori shundan oshib ketsa, treyder o’z faoliyatini to’xtatadi. Shunday qilib, eng boshdanoq treyder biroz noqulay xolatga tushib qoladi. Chunki agar foyda olinsa, u foydani treyder bilan birgalikda bo’lishadi, ammo agarda zararga duch kelinsa, treyder buning uchun javobgar bo’lmaydi. Shuning uchun ishonch vositasida boshqaruvchda investor uchun eng yomon xolat – o’z pulining ma’lum bir qismini yo’qotish, treyder uchun eng yomon xolat esa – o’z ishi uchun pul ola-olmaslikdir. FOREKS da ishlashda firibgarlik sxemasi quyidagicha bo’lishi mumkin: Firibgar bir qancha investorlarni topadi va ularning pullarini boshqarish uchun qabul qiladi. U biror bir investorning hisobraqamida boshqalar uchun savdo olib boradi va ular bilan ishlangan pulni bo’lishadi. Qolgan investorlar esa bunday qilinayotganini bilmaydilar xam. Zarar miqdori shartnomada kelishilgan kattalikka yetganida ushbu hisobraqami bilan ish tugatiladi. Foyda olingan hisobraqamidagi mablag’dan esa treyder o’ziga tegishli foyda bo’lagini bemalol olaveradi.