Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

7. Yozyovonbuyurtmaxonasiqaysiviloyatdajoylashgan? 
a)Farg‘ona viloyati 
b)Jizzax viloyati 
d)Surxondaryo viloyati 
e) Andijon viloyati 
8. Ugom–Chotqol Milliy Davlat tabiat parkiqaysiviloyatdajoylashgan? 
a)Toshkent viloyati 
b)Farg‘ona viloyati 
d)Jizzax viloyati 
e)Surxondaryo viloyati

---

233 

---

234 
12-
mavzu.
TURIZMNINGMAXSUSTURLARIGAEKSKURSIYAXIZMATINI 
TASHKILQILISH 
 
12.1.
Turizmdamaxsusturlarning ta’rifi va ularnishakllantirish 
12.2.
Turizmdagimaxsusturlarningtasnifi, tavsifivageografiyasi 
 
12.1.Turizmdamaxsusturlarning ta’rifi va ularni 
shakllantirish 
Turizmningmaxsus 
turlarigabirorhududning(mintaqa)o‘zigaxos, 
farqqiluvchixususiyatlaribilantanishishmaqsadidagisayohatlarkiradi. 
Busayohatlarturistlarda(ekskursantlarda)shakllangan 
(havaskorlikvaprofessional) 
qiziqishlardankelibchiqadi. 
Maxsusturlargaturizmningkichikko‘lamlinoan’anaviyturlarikiradi. 
Kichikko‘lamlinoan’anaviyturizmturlariningo‘rganishob’ektlari 
– 
xalqimizningqadimdanhayotkechirishidavomidahozirgachasaqlabkelganvayanadari
vojlanibborayotganijodkorlik, 
yaratuvchanlikmehnati, 
kasbkorlikyo‘nalishlarisohalari, 
milliyurf-odatlari, 
milliyo‘yinlari, 
milliymadaniyativasan’ati, 
shuningdek, 
betakrortabiatimizningtarixiy-
ekologikiqlimjarayonlarita’siridahosilbo‘lganmo‘jizakor, 
hayratomuzko‘rinishlaridir. 
Shu 
jumladan,muzeylarimizni,hayvonot
bog’larnivaxotiramaydonlarinihammaxsusturlargakiritishimizmumkin.
Turizmresurslariniro‘yxatgaolishdavama’lumbirob’ektningturizmresursibo‘la
olishligio‘rganilgandankeyinbuob’ektgayokitabiiymakongayokiishlabchiqarishsoh
asiga 
«turizmi» 
so‘ziniqo‘shishbilanhalqilinmaydi. 
Masalan: 
hunarmandchiliksohasini «hunarmandchilikturizmi» kabilar. 
Ishlabchiqarishresurslariniturizmresurslarigaaylantirishdagidastlabkitalabmam
lakatdaichkivatashqituristlarnibirinchinavbatdaqiziqtiraoladigansohayokiob’ektnio‘
rganishto‘g‘ribo‘ladi. 

---

235 
O‘rganiladiganob’ektoddiyiste’moldaemasligixalqimizningo‘zigaxosbo‘lganbejiri
mbuyumlariningboshqadavlatlardaishlabchiqarmasligi, 
urf-
odatlarningmilliyligiyokimilliyo‘yinlarningboshqadavlatlardagixalqlarhayotidaum
umanyo‘qligi, 
milliysan’atkorlikijodlarimujassambo‘lishibirinchinavbatdachetellikturistlarnijalbq
iladi. 
Bunday 
ob’ektlarga 
masalan, 
hunarmandchilikyokiustachilikniolganimizdadastlabdunyoningbarchadavlatlariday
ashayotganxalqlarninghamo‘zigaxosmilliyhunarmandchilikvamilliyustachiliksohal
arialbattabor. 
Ekskursiya 
jarayonida 
gid 
o‘zimizninghunarmandchilikyokiustachiliksohalaribuyumlariningnoyobligi, 
go‘zal-bejirimligi, 
mustahkamligi, 
bubuyumlardaekskursantlarnihayratgasoladiganijodnamunalariningko‘pligidan, 
boshqadavlatlardagixuddishundaybuyumlar, 
mahsulotlardananchaustunligigae’tiborberishimizlozimbo‘ladi. 
Masalan, 
kashtachilikdagiikkiyo‘nalish: 
oddiykashtachilikvazardo‘zlikashtachilik. 
O‘zbekistongakelibketayotgandavlatrahbarlari, 
xalqaro 
miqyosdagitaniqlisportvasan’atyulduzlarigamaxsusmarosimlardazardo‘zlito‘nvado
‘ppikiydirilmoqda. 
Ikkalabuyumhamfaqato‘zbekistonliklaruchunmilliybuyumxillarihisoblanadi. 
E’tiborqilsakqozoq, 
qirg‘iz, 
turkmanlarninghamto‘nlari, 
do‘ppilari, 
o‘zlariningmilliyliginiko‘rsatibturadi.
Binobarin, 
MarkaziyOsiyoxalqlariningkelibchiqishlarideyarlibir, 
yashashmanzillariningyaqin-
qo‘shniekanligidanbizdagido‘ppivazardo‘zito‘ntikishulardahambo‘lishimumkinedi. 
Lekinqadimiytubaholiningbuyumlaryaratishdagimilliyurf-
odatlarivaiqlimxususiyatlari, 
bayramtantanalardakiyishodatlarivaxushko‘rishlarinuqtai 
– 
nazaridanMarkaziyOsiyoxalqlaridaqaydqilinganikkalabuyumnitikishdaturliuslub, 

---

236 
tanlashvayo‘nalishhosilbo‘lgan. 
Demak, 
bizdagimilliydo‘ppichilikvazardo‘zlito‘ntikishqo‘shnidavlatlardarivojlanmaganeka
ndunyoningboshqabirontadavlatlaridabizdagidekusullariumumanyo‘qhisoblanadi 
(Xitoyxalqrespublikasidagiuyg‘urxalqidahamzardo‘zlikashtachilikrivojlangan). 
Buxulosalardanmilliyqo‘lhunarmandchiligidagido‘ppichilikvazardo‘zito‘ntikishnix
alqaroturizmob’ekt – resursisifatidamaxsusturlarro‘yxatigaqo‘shsato‘g‘ribo‘ladi. 
Xalqimizningmilliyo‘yinlaridanturizmsohasidafoydalanishningjudakattaimko
niyatlariborliginiilg‘ashqiyinemas. 
Masalan, 
qushlarniurishtirisho‘yiniyokimusobaqasidunyoningjudako‘pmamlakatlaridabor. 
Bizdaqushlarningxo‘rozurishtirishvabedanaurishtirisho‘yinlaribor. 
BuqushlarniurishtirishmusobaqalariO‘zbekistonRespublikasidajudaommalashgan. 
Xo‘rozurishtirishningjahonbirinchiligihamo‘tkaziladi.
Endi, 
ichkiturizmdabuo‘yinlarhozirhamshaharlar, 
tumanlarningbozormaydonlaridao‘tkaziladi. 
Xalqaroturizmdaalbattabu 
«urishtirish» 
o‘yinlariommaviylashmaydi. 
Chetellardajudakamsonliishqibozlarbuo‘yinlargaqiziqibkelishimumkin. 
Bozorlardaesaasosanvaqtiborvato‘satdannigohitushgan, 
bozorgakelgankishilarbuo‘yinlarnitomoshaqilishadi. 
Buo‘yindanturizmmaqsadlaridafoydalanilsaham «kichikko‘lamli, noananaviytur» 
bo‘libqolaveradi. 
Buo‘yinlarniturizmgajalbqilishningengzarurtomonishundaniboratki, 
ichkiturizmdahamtashqi - xalqaroturizmdahamqaydqilingan «yangiturdan» yo‘l-
yo‘lakay, 
turistlarningko‘ngilocharo‘yinlarni, 
damolishnixohlaganvaqtlaridafoydalanish, 
turistlargataklifqilishmumkin. 
Albatta,bundaytaklifxizmatlarpullikbo‘ladi. 
Turizmdagimaxsusturlarnianiqlashvaro‘yxatgaolish, 
kuzatish, 
ustaxonalardagihunarmandlarvaustalarningfaoliyatvaishlabchiqarganbuyumlarinito
moshaqilibshundayxulosagakelishmumkinki, 
turizmdafoydalanishuchunro‘yxatgaolayotganaksariyatturlardanichkiturizmdaeksk
ursiya 
yokiqo‘shimchaturmanbalarisifatida 
(turistgataklifqilish, 

---

237 
bo‘shvaqtinimazmunlio‘tkazish, 
suratgayokitasvirgaolishvahakozolar) 
foydalanishmumkin.