Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

Turizmdagimaxsusturlarninggeografiyasi
 
№ 
Turizmdagimaxsus
turlar 
Turizmdaqiziqish, 
foydalanishobekti 
Ommaviyrivojlangan, 
joylashgantumanlar 
1 
Milliymadaniyatgaq
iziqishturizmi 
Urf-odatlar, oila hayoti, 
milliy etiket, kattalar va 
yoshlar munosabati, uy 
tutish, kelin to‘y, sunnat 
to‘y, mehmon kutish va 
mehmondorchilik 
marosimlari 
O‘zbekiston 
Respublikasining barcha 
viloyatlari, shaharlari, 
tumanlari, qishloqlari 
2 
Agroturizm 
(qishloq turizmi) 
Qishloqlarningturli - 
tumanligivatabiiy –
tarixiydavrdayuzagakelishi, 
qishloqaholisihayoti, 
fermerlarhayotivafaoliyatig
aqiziqish. 
Respublikamiz 
hududlaridagi qishloqlar, 
tog‘dagi 
qishloqlar, suv 
havzalaridagiqishloqlar 
3 
Etnikvasog‘inish 
turizmi 
Xalqlar, ellar, urug‘lar, 
ularning yashash tarzi, 
millatlarning urf-odatlari, 
kelib chiqishi tarixi, 
joylashishi, o‘zaro 
aloqalari. Xalqlarning, 
millatlarning har xil 
sabablar bilan dunyo 
bo‘ylab tarqalib ketishi, 
ularning bir-birlariga 
intilishi, sog‘inishi 
O‘zbekiston 
Respublikasi, dunyo 
mamlakatlari doirasida 
va qo‘shni Markaziy 
Osiyo davlatlari 
4 
Milliysan’atturizmi 
Milliy san’at, 
qo‘shiqchilik, raqs, 
rassomchilik, baxshilar 
hayoti, askiyalar, laparlar, 
milliy folklor 
O‘zbekistonRespublikasi
ninghududlarida 
4.1 Qo‘shiqchilik 
4.1 Xorazmusuli 
Qoraqalpog‘istonRespub
likasi, Xorazm va 
Buxoroviloyatlari 
4.1.2. Samarqandusuli 
Zarafshonvodiysi 
4.1.3. Farg‘onausuli 
Farg‘onavodiysi 
4.2.Qo‘shiqchilikda
baxshilarfaoliyati 
4.2.1 Qashqadaryo- 
Surxondaryousuli 
QashqadaryovaSurxonda
ryoviloyatlari 
4.2.2.Zarafshon – 
Nurotausuli 
Samarkandva 
Navoiyviloyatlari 
4.2.3. Xorazmusuli 
Qoraqalpog‘istonRespub

---

244 
likasiva Xorazm viloyati 
4.3 Raqssan’ati 
4.3.1. Xorazmusuli 
Xorazm 
vaBuxoroviloyatlari 
4.3.2. Qoraqalpoqcha 
usuli 
Qoraqalpog‘istonRespub
likasi 
4.3.3. Buxorochausuli 
Tojikiston Respublikasi 
va Buxoro viloyati 
4.3.4. Farg‘onachausuli 
Farg‘ona va
Toshkent viloyatlari 
4.4 Askiyalar, 
aytishuvlar 
4.4.1. Askiyalar 
Farg‘onavodiysi 
4.4.2. Aytishuvlar 
Qoraqalpog‘istonRespub
likasi va
Xorazmviloyati 
4.5 Milliy 
rassomchilik 
va haykaltaroshlik 
4.5.1. Rassomchilik 
Samarqand, Buxoro, 
Xiva va 
Toshkentviloyatlari 
4.5.2 Haykaltaroshlik 
Samarqandva 
Toshkentshaharlari 
4.6. Milliy 
folklor 
san’ati 
4.6.1. «Boysun»
folklori 
Surxondaryoviloyatining 
Boysuntumani 
4.6.2 «Lazgi»
folklori 
Xorazmviloyati 
4.6.3 «Beshqarsak»
folklori 
SamarqandviloyatiningU
rguttumani 
4.6.4 «Oyguloyim»folklori 
Qoraqalpog‘istonRespub
likasi 
5 
Tabiiy-tarixiy 
tasvirlar turizmi 
5.1 Tabiat 
muzeylari 
5.1.1.Sharsharalar 
«Arslonbob»-
Farg‘onaviloyati 
5.1.2. Qadimiy 
buloqlar 
Jizzax viloyatining 
Baxmal,Forish, 
G‘allaorol tumanlari, 
Navoiy viloyatining 
Nurotatumani, 
va h.k. 
5.2 Qoyatoshlar- 
dagiqadimiy 
rasmlar 
5.2.1.Tabiat 
haykallari 
Samarqand viloyatining 
Urgut va Nurobod 
tumanlari, Jizzax 
viloyatining G‘allaorol 
tumani, Navoiy 
viloyatining
Nurota tumani
5.3 Hayvonot 
bog‘lari 
5.3.1.Noyobhayvonlar 
yashashtarzi 
ToshkentvaTermezshaha
rlari 
5.4.O‘lkashunoslik 
5.4.1. Dunyo tabiatidagi 
Viloyatlar markazi 

---

245 
muzeylari 
hayvon va parrandalar 
kolleksiyasi 
bo‘lgan shaharlar 
6 
Milliy 
hunarmandchilik 
turizmi 
6.1.Duradgorlik 
va uning 
maktablari 
6.1.1.Yog‘ochga o‘yma 
shaklsolish 
Xorazm, Urgut, 
Samarqand, Buxoro 
vaFarg‘onausullari 
6.1.2.Sovg‘alar,
sandiqchalar 
Buxorova 
Samarqandusullari 
6.2. Kulolchilik 
vauning 
maktablari 
6.2.1. 
Sopolbuyumlaryasash 
Xorazm, Buxoro, 
Samarqand va 
Farg‘ona usullari 
6.3.Kashtachilik, 
zardo‘zlik, milliy 
liboslar tikishdagi 
yo‘nalishlar 
6.3.1.Matogarangligul 
solish 
Buxoro, Samarqand, 
Jizzax va Cho‘lliklar 
usullari 
6.3.2.Zardo‘zlik, 
kashtachilik 
Urgut, 
Buxoro, Samarqand va 
Farg‘ona usullari 
6.3.3. Milliydo‘ppi 
Farg‘ona,Namangan, 
Buxoro va 
Xorazmviloyatlari 
6.3.4. Milliyto‘n 
Xorazm,Surxondaryo, 
Toshkent,Farg‘ona va 
Jizzaxviloyatlari 
6.3.5.Atlasvabeqasam 
buyumlar 
Marg‘ilonshahri 
6.3.6. Baxmalbuyumlar 
Samarqandshahri 
6.4.Milliyustachilik 
6.4.1.Temirchilik, 
qadimiyasboblar 
Respublikadagitumanlar 
6.4.2.Misgarlik 
Samarqand, Buxoro, 
Farg‘ona va Xiva 
shaharlari 
6.4.3. Musiqasozlik 
Samarqand, Xorazm va
Farg‘onaviloyatlari 
6.4.4.Beshiksozlik 
Samarqand, Buxoro va 
Farg‘onaviloyatlari 
6.4.5. Aravasozlik 
Qo‘qon shahri 
6.4.6. Sandiqsozlik 
Urgut shahri, 
Samarqand, Buxoro va 
Farg‘ona viloyatlari 
6.4.7.Egarsozlik 
Jizzax viloyatining 
Baxmal tumani va 
Qashqadaryoviloyati 

---

246 
6.4.8.Mahsido‘zlik 
Namanganviloyati 
6.4.9.Gilamchilikvapalosto
‘qish 
Xorazm va 
Jizzaxviloyatlari, Navoiy
viloyatining Nurota 
tumani hamda
Cho‘lxalqi 
7 
Milliy o‘yinlar 
turizmi 
7.1.Ko‘pkari - uloq 
7.1. Chavandoz ot
ustidagi tortishuvga 
marraga uloq olib 
borish- ko‘pkari 
Qashqadaryo, Jizzax va 
Navoiyviloyatlari 
7.2. Milliykurash 
7.2.Polvonlarkurashi 
musobaqasi 
Buxoro, Qashqadaryo va 
Surxondaryo viloyatlari 
7.3. Qo‘chqor 
urishtirish 
7.3. Qo‘chqor urishtirish 
musobaqasi tomoshasi 
Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi, Xorazm va 
Buxoro viloyatlari 
7.4. Xo‘roz 
urishtirish 
7.4. Xo‘rozlarjangi 
tomoshasi 
Samarqand, Buxoro va 
Farg‘ona shaharlari 
7.5. Bedana 
urishtirish 
7.5. Bedanalarjangi 
tomoshasi 
Samarqand, Buxoro va 
Farg‘onashaharlari 
7.6.Dorbozlik 
7.6 Baland tortilgan 
arqonda yurish, o‘yin 
ko‘rsatish 
Toshkent va Farg‘ona 
viloyatlari 
8 
G‘orshunoslikturizm
i 
8.1. Tabiatdagi yer osti 
qasrlariga sayohat. 
8.2. Amir Temur g‘origa 
qiziqish 
O‘zbekiston hududidagi 
g‘orlar (400 makonda) 
va Qashqadaryo viloyati 
9 
Hayot uchun xavfli 
sport o‘yinlari 
turizmi 
Xorijmamlakatlarida 
Xorijmamlakatlari 
Maxsusturlarninggeografiyasinio‘rganishdanquyidagixulosalarkelibchiqadi: 
1.
Turizmdagi maxsus turlarning Respublikamizning deyarli barcha 
hududlarida manzillari bor. Jadvaldagi ma’lumotlar dastlabki kuzatuvlar natijasi 
bo‘lib turizmdagi maxsus turlarning biz bilmagan manzillari ham juda ko‘plab 
tumanlar, shaharlar va qishloqlarda faoliyat ko‘rsatib kelayotganligini anglash, 
tushunish qiyin emas. 
2.
Respublikamizdagi maxsus turlarning aksariyat turlari shaharlarimizda va 
tumanlarda joylashgan. Ayniqsa Buxoro, Samarqand, Toshkent, Xiva, Shahrisabz 
shaharlarida boshqa xalqlarda, mamlakatlarda uchramaydigan mo‘jizaviy, insonni 

---

247 
hayratga soladigan, sovg‘abop va umumiy foydalanishga juda zarur bo‘lgan osori-
atiqa buyumlar, qadimiy asbob-uskunalar ishlab chiqarilmoqdaki, ichki va xalqaro 
turizmda bunday imkoniyatlardan hanuzgacha foydalanilmay kelinayotganligining 
o‘zi afsuslanarli holdir. 
3.
TurizmdagimaxsusturlardanSamarqand, Buxoro, Toshkent, Xiva, Farg‘ona 
vodiysi 
vaShahrisabzshaharlaridamajmualifoydalanishningtashkiliyjihatlaritezkorusullarda
ishlabchiqilishikerak. 
Ma’lumki, 
xalqaroturistlar(ekskursantlar)oqimiyuqorida 
qaydqilinganshaharlardakuzatilmoqda. 
Buturistlar(ekskursantlar)asosantarixiyvamadaniyobidalargavaziyoratgohjoylargata
shrifbuyurmoqdalar. 
Anashuturistlarni(ekskursantlarni)ushbushaharlardagimaxsusturizmturlarigataklifqi
lish, qiziqtirishusullariniqo‘llashmumkin. 
Bundaymaqsadlarni, 
rejalarniamalgaoshirishuchunshaharlardagimaxsusturlarningjahonandozalaribo‘yic
hashakllantirilgan, 
sifatlinaqshlanganbuklovreklamalarinio‘zbek-
rusvaingliztillaridaaxborotvatushuntirishlarbilanmehmonxonalar, 
turistikfirmalargatarqatishvabubuklovlarnixorijdavlatlardankelganturistlarbepulyok
isovg‘asifatidaolishlarinita’minlashamaldakutilganusullardanbo‘lishishubhasizdir.
Bubuklovlarturistvatanigaqaytganidankeyinuningko‘plabvatandoshlariniqiziqtirishi
mumkin. 
4.
Turizmdagimaxsusturlarninghunarmandchilik, 
ustachilikmarkazlarishaharlardajoylashganligiuchunshahardagitalabalar, 
kollejvaakademiklitseylaro‘quvchilarinishuningdek,atroftumanlardagimaktablaro‘q
uvchilariniimtiyozliekskursiyausulidabuhunarmandchilikvaustachilikmarkazlarinik
o‘rishlarinita’minlashichkiturizmningrivojigaijobiytasirko‘rsatishiniyaxshianglashi
mizkerak.
5.
Turizmdagimaxsusturlardagimilliyo‘yinlarimiznituristikfirmalaryokituristik
tashkilotlartashkilqilishigaaslohojatyo‘q. 

---

248 
Buo‘yinlarnixalqimizo‘zmavsumlaridadoimotashkilqilmoqdalar. 
Turizmsohasidagimutaxassislarning 
vazifasi 
turistlarni(ekskursantlarni)bumilliyo‘yinlargataklifqilishhisoblanadi. 
Taklifgachaesao‘yinlargayetibborishmarshrutlarianiqlanganvaturistlarga(ekskursan
tlarga)ko‘rsatiladiganbarchaxizmatlarko‘rsatishmajmualari, 
sharoitlariyaratilishitalabqilinadi. 
Turizmning maxsus turlaridanbiri bo’lgan milliy hunarmandchiligimiz 
namunalariga ekskursiya xizmati dasturini misol qilib keltiramiz: