Ekonometrik modellarning
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.Ekonometrika 2.Korrelyatsiya 3.Regressiya 4.Ekonomika 5.Metrika 6.Trend 7.Avtokorrelyatsiya
|
МАВЗУ-2. EKONOMETRIK MODELLARNING AXBOROT TA’MINOTI VA ULARGA QO’YILADIGAN ASOSIY TALABLAR Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ РЕЖА 1. Иктисодий маълумотлар ва уларни кайта ишлаш 2. Эконометрикада кулланиладиган узгарувчилар ва уларнинг турлари 3. Эконометрик моделлар тузишда унда катнашадиган маъдумотларга куйиладиган талаблар Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ Асосий таянч иборалар 1.Ekonometrika 2.Korrelyatsiya 3.Regressiya 4.Ekonomika 5.Metrika 6.Trend 7.Avtokorrelyatsiya 8.Identifikatsiya 9.Komponenta 10.Usullar 11.Qonuniyat 12.Statistika Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ Маълумот нима? Ma’lumot biror narsa haqidagi xabar. Bu xabar statistik kuzatuvlar natijasida olinadi. Agar biz iqtisodiy jarayonni kuzatayotgan bo’lsak, u holda olingan xabar yoki ma’lumot iqtisodiy ma’lumot bo’ladi, ya’ni iqtisodiy jarayonning qaysidir tomoni haqidagi ma’lumotni beradi. Kuzatuv natijasida to’plangan iqtisodiy ma’lumotlar qayta ishlanadi va olingan natijalar iqtisodiy jarayonni tadqiq qilishda asos bo’lib xizmat qiladi Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ Iqtisodiy ma’lumotlar Iqtisodiy ma'lumotlar statistik tabiatga ega bo’lib iqtisodiy jarayonlarni vaqt davomida o’zgarishini o’rganishda muqim aqamiyatga ega. Chunki barcha iqtisodiy jarayonlar va hodisalar vaqt davomida o’zgaruvchan bo’ladi. Iqtisodiyotda barcha iqtisodiy jarayonlarni iqtisodiy- statistik modellar orqali o’rganish natijasida u yoki bu iqtisodiy ko’rsatkichning hozirgi holati va kelajakdagi o’zgarishini ilmiy asosda tahlil qilish va bashoratlash mumkin bo’ladi. Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ Iqtisodiy-statistic modellashtirish Iqtisodiy-statistik modellashtirish iqtisodiy ko’rsatkichlar va ishlab chiqarish omillari o’rtasidagi aloqalar o’z mohiyatiga ko’ra stoxastik bo’lgan asosga tayanadi. Iqtisodiy sub'ektlar faoliyatini statistik modellashtirish zamon va makonda ularning rivojlanish jarayonini o’rganishda asosiy o’rin egallaydi. Bu modellar ishlab chiqarish tendensiyalari va qonuniyatlarini aniqlash uchun moslashgandir. Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ Iqtisodiy-statistik modelashtirishni noaniq bo’lishligining sabablari quyidagi hollarda sodir bo’lishi mumkin: 1. Axborotli ( axborotning xatoligi, uning ko’rsatkichlari, omillar va ob'ektlar majmuining noaniqligi. 2. Tarkibiy ( aniqlanmagan xilma-xilliklarning mavjudligi. 3. Modelli ( ko’rsatkichlar va dalillar o’rtasida bog’lanish shakllaridan noto’g’ri foydalanish. Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ Iqtisodiy ma’lumotlarni qayta ishlash. Iqtisodiy ma’lumotlar bir necha turdagi statistik kuzatuvlar natijasida olinadi. Statistik kuzatish deganda o’rganilayotgan hodisa va jarayonlar to’g’risidagi ma’lumotlarni ma’lum bir yagona ilmiy-tashkiliy dastur bo’yicha qayd qilishga va to’plashga tushuniladi. Statistik kuzatish qanchalik to’g’ri, bir necha bor ilmiy-tashkiliy ekspertizalardan o’tgan dastur bilan o’tkazilsa, uning ma’lumotlari aniq qo’yilgan maqsadga erishish uchun kerakli bo’ladi. Eng asosiysi, kuzatish ma’lumotlarini qayta ishlab to’g’ri xulosalar chiqarishdir. Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ Statistik kuzatish ma’lumot yetkazib beruvchi sub’ektlar kategoriyalariga qarab quyidagi shakllarga bo’linadi: Ma’muriy ma’lumotlarni to’plash. Ma’muriy idoralar statistika organlariga o’z faoliyatlari haqida ma’lumotlarni pulsiz va so’ralgan vaqtda etkazib berishga majburdirlar. Boshlang’ich statistik ma’lumotlarni to’plash. Ro’yxatdan o’tgan barcha tashkilot, korxona, tadbirkorlar topshiradigan statistik hisobotlar orqali to’planadi. Statistik organlar to’plagan ma’lumot. Statistika organlari uy xo’jaligini o’rganish uchun maxsus tanlab kuzatishlar o’tkazishadi, aholi ro’yxati va boshqa maxsus kuzatishlar yordamida to’plangan ma’lumot. Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ Statistik kuzatish tashkil etilishiga qarab: statistik hisobot va maxsus uyushtirilgan statistik kuzatishlarga (tekshirishlarga) bo’linadi. Statistik kuzatishning muhim qoidalaridan biri – kuzatish o’tkazishda to’plam birliklarini qamrab olish masalasidir. Bu masala ham makon, ham zamon chegarasida to’g’ri hal etilishi maqsadga muvofiqdir. Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ Ma’lumotlarning aniqligi: To’planayotgan ma’lumotlarning aniqligi, haqqoniyligi va ob’ektivligi haqida hech qanday shubha bo’lmasligi kerak. Agarda qandaydir bir shubha tug’ilsa (uni hajmidan qat’iy nazar), to’plamga kiritilgan har bir ko’rsatkich mustaqil ekspertlar tomonidan tekshirib ko’rilgani ma’qul. Bu erda gap nafaqat arifmetik hisob-kitob ustida ketmayapti, balki har bir birlikni ob’ektiv haqiqatni aks ettirishi ustida bormoqda. Ma’lumotlarni to’plash yagona (hamma ob’ektlar bo’yicha) dastur va metodologiya bilan amalga oshirilishi shart, aks holda, ular keraksiz ma’lumotlarga aylanadi. Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ Statistik svodkalash Statistik svodkalash deganda to’plangan ma’lumotlarni ilmiy tekshirishdan ko’zlangan maqsad va vazifalar nuqtai-nazaridan qayta ishlash tushuniladi. Statistik kuzatish ma’lumotlarni qayta ishlash va tahlil qilishning keng tarqalgan metodlaridan biri guruhlashdir. Statistikada guruhlash deb to’plam birliklarini eng muhim belgilari bo’yicha bir xil guruh va guruhchalarga ajratib o’rganishga aytiladi. Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ MISOL aholining qaysi bir qismi mehnat resursi ekanligini aniqlash maqsadida ular quyidagi guruhlarga bo’lib o’rganiladi: 15 yoshgacha – ishga layoqatsiz kishilar 16 - 55 yosh – ishlash yoshidagi ayollar 16 – 60 yosh – ishlash yoshidagi erkaklar 55 yosh va undan yuqori – nafaqa yoshidagi ayollar 60 yosh va undan yuqori – nafaqa yoshidagi erkaklar. Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ Guruhlash Guruhlash metodi statistikada ko’p yillardan (XVIII asr) beri qo’llanib kelinmoqda. Bu metodni qo’llashdan maqsad, to’plam birliklarini qandaydir bo’laklarga bo’lish emas, balki faqat shu hodisaga xos xususiyatlarni ochib berish, undagi mavjud tendentsiya va qonuniyatni baholash, miqdor o’zgarishlardan sifat o’zgarishlarga, sifat o’zgarishlardan miqdor o’zgarishlarga o’tish jarayonlarini aniqlash va baholashdir. Профессор АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ Ikkilamchi guruhlantirish Umumiy qonuniyat yaqqol ko’rinuvchi yirik oraliqli guruhlarni hosil qilish maqsadida statistikada ikkilamchi Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|