Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

Ekskursiya texnologik xaritasining namunasi: 
 
Marshrut 
To‘xtash 
joyi 
Ko
‘r
sa
ti
la
di
g
an ob
’ekt
la
r 
V
a
qt
 
Mavzuostilar va asosiy 
yoritiladigan savollar 
Tashkiliy 
ko‘rsatmalar 
 
Uslubiy ko‘rsatmalar 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
Universitet
xiyoboni 
Yo‘l- 
yo‘lakay 
Amir 
Temur 
haykali 
10 
daq. 
Sohibqiron Amir Temur 
shaxsiyati va uni shahar 
taqdirida tutgan o‘rni 
haqida hikoya qilish 
Avtobusningsekin 
harakati davomida 
hikoyaqilinadi. 
Sharhlash usulidan foydalanib, 
Amir Temur shaxsiyatiga tavsif 
beriladi, hikoya va ob’ektni 
ko‘rsatish uyg‘unligiga rioya 
qilinadi. 
Ruhobod 
ko‘chasi 
Maqbara 
yonida 
to‘xtash 
Amir 
Temur 
maqbarasi 
30 
daq. 
Temuriylar sulolasi 
maqbarasi 
1) maqbara qurilishi 
tarixi; 
2) maqbaraning devoriy 
Guruh avtobusdan 
tushadi, 
maqbaradarvozasi 
oldida yig‘iladi. 
Guruh ichkariga 
Shaxzoda Muhammad 
Sulton maqbara(madrasa) va 
xonaqosi so‘zli rekonstruksiya 
qilinadi. Tushuntirish usuli 
yordamida maqbara qurilishi 
tarixi haqida hikoya qilinadi. 
Tasvirlash usuli yordamida 
gumbazning ichki qismi, 
devordagi yozuvlar, qandil 
haqida hikoya qilinadi. 

---

106 
bezaklari; 
3) Temuriylar 
maqbarasi tarixi 
kiritilib, devorlarga 
yaqin joylashtiriladi. 
Barcha qabrtoshlar 
ko‘rinib turishi uchun 
guruh qulay 
joylashtiriladi. 
Ekskursiya ma’lumoti usuli 
yordamida Temuriylar sulolasi 
haqida hikoya qilinadi. 
Amir Temur qabrtoshi va
o‘g‘illari, nabiralari va ustozi 
Mirsaid Baraka qabr toshlari 
ko‘rsatiladi. 
Ruhobod 
ko‘chasi 
Maqbara 
yonida 
to‘xtash 
Ruhobod 
maqabarasi 
20 
daq. 
Shayx Burxoniddin 
Sog‘arjiy 
1)
Burxoniddin 
Sog‘arjiy shaxsiyati 
Guruhni maqbara 
gumbazini ko‘rish 
mumkin bo‘ladigan 
joyda to‘planadi. 
Taqqoslash usuli yordamida 
Ruhobod va Amir Temur 
maqbarasi taqqoslanadi. 
Burxoniddin Sog‘arjiy, xotini 
va o‘g‘illari qabrtoshi 
ko‘rsatishda ekskursiya 
ma’lumoti usulidan 
foydalaniladi. 
Registon 
ko‘chasi 
Registon 
maydoni 
yonida 
to‘xtash 
Registon 
maydoni 
45 
daq. 
Registon maydoni savdo, 
hunarmandchilik va ilmiy 
markaz sifatida 
1) Ulug‘bek madrasasi 
2) Sherdor madrasasi 
3) Tillakori majmuasi 
Guruh avtobusdan 
tushadi va maydonni 
panoramali ko‘rsatish 
uchun maxsus joyda 
yig‘iladi. 
Madrasalarquyidagi 
ketma-ketlikda 
ko‘rsatiladi va hikoya 
qilinadi: 
Ob’ektlarni ko‘rsatishda 
quyidagi usullardan 
foydalaniladi: maydonni 
panoramaliusulda ko‘rsatiladi. 
Maydon, madrasaning 
funksional mohiyatini 
voqealarni jonlantirish usuli 
yordamida yoritiladi. 
Hikoya qilishning quyidagi 

---

107 
1.Ulug‘bek. 
2. Sherdor. 
3.Tillakori 
usullaridan foydalaniladi. 
Madrasa, hujralarning tashqi 
ko‘rinishini tasvirlash usuli 
bilan hikoya qilinadi. 
Har uchala madrasaning farqli 
jihatlarini hikoya qilishda 
tavsiflash usuli yordamida 
hikoya qilinadi. 
Savol- javob usuli yordamida 
ekskursantlar faollashtiriladi. 
… 
… 
… 
… 
… 
… 
… 

---

108 
Texnologik 
xaritaning 
samaradorligi 
barcha 
grafiklarni 
to‘liq 
to‘ldirilishigabog‘liq. 
Odatdaishlanmahajmiekskursiyaob’ektlarivamavzuostilarisoni, 
davomiyligi,masofasidankelibchiqibkompyuterdaterilgan6-12 betbo‘ladi. 
Texnologik 
xaritaning 
ekskursiya
 
marshruti
grafasidaekskursiya 
boshlanishinuqtasi va birinchi mavzuostitugashijoyiyoziladi. 
To‘xtash 
joyi 
grafasidamarshrutda 
ekskursantlarni 
avtobusdan 
tushishirejalashtirilgannuqtasiyoziladi; 
avtobusdantushmasdanoynadanob’ektlarnikuzatishyokipiyodaekskursiyadato‘xtash
nuqtasiyoziladi. 
Ko‘rsatiladiganob’ektlar
grafasidato‘xtash 
joylaridaguruhgako‘rsatiladiganjoylar, asosiyva qo‘shimchaob’ektlar yoziladi. 
Ekskursiyadavomiyligi
grafasidama’lumob’ektniko‘rsatish, 
hikoyaqilishvaekskursantlarningmarshrutbo‘ylabkeyingito‘xtashjoyigachasarflanad
iganvaqtko‘rsatiladi. 
Buvaqtlarsummasiekskursiyaningumumiydavomiyliginibelgilabberadi. 
Mavzuostilarvaasosiyyoritiladigansavollargrafasi
qisqayozishmalardaniborat. 
Birinchinavbatdamarshrutningshukesimida, 
vaqtidayoritiladiganmavzuostiberiladi(uchinchigrafadakeltirilganob’ektlar 
bo‘yicha). 
Shuyerdamavzuostiniyorituvchisavollarshakllantiriladi. 
Mavzuostigategishlisavollarsonibeshtadanortmasligikerak. 
Tashkiliyko‘rsatmalar
grafasidaguruhningharakatlanishi, 
xavfsizligi, 
sanitariyagigiyeniktalablar, 
memorial, 
diniy, 
tarixiy, 
madaniyob’ektlardao‘zinitutishqoidalaribo‘yichatavsiyalaryoziladi. 
Tabiatniasrashvayong‘inxavfsizligibo‘yichaekskursantlargaqo‘yilgantalablarhamsh
uyerdako‘rsatiladi. 
Bugrafadaekskursiyani 
olib 
borish 
texnikasigakiruvchibarchamasalalarkiritiladi. 
Masalan, 
«guruhshundayjoylashtiriladiki, 
barchaekskursantlarbinogakirishyo‘liniko‘rishsin», 
«ushbuto‘xtashjoyidaekskursantlargasuratgatushirishuchunvaqtajratiladi». 

---

109 
Shahardantashqaridagiekskursiyalardasanitarto‘xtashlar, 
tabiatniasrashbo‘yichatavsiyalarhamshugrafadayoziladi. 
Ishlabchiqarishkorxonalaridatashkiletiladiganekskursiyalardaish 
joylardagitexnikaxavfsizligiqoidalari, 
ekskursantlargaqo‘yilganmajburiytalablar, 
ob’ektni ko‘rsatishvahikoyadagitanaffuslarjoyiyoziladi. 
Uslubiyko‘rsatmalar
grafasiushbuhujjatningyo‘nalishinibelgilaydi, 
ekskursiyaniolibborishuslubiyatibo‘yichagidgaqo‘yilgantalablarnishakllantiradi, 
ekskursiyajarayonidagihikoyasivaob’ektlarniko‘rsatishningusullariniqo‘llashbo‘yic
hako‘rsatmalarberiladi. 
Mantiqiyo‘tishlarvariantlari, 
«gidportfeli»materiallariniko‘rsatishhamdaekskursantlarharakatiniyo‘naltirishbo‘yi
chagidgatavsiyalarberiladi(masalan, 
«hikoyatugaganidanso‘ngekskursantlarob’ektnimustaqilkuzatishlarimumkin», «gid 
.....terminlarniizohlashikerak»vash.k.).