Sanoat korxonalarida ishlab chiqarish samaradorligini oshirish mexanizmlari

SANOAT KORXONALARIDA ISHLAB CHIQARISH SAMARADORLIGINI OSHIRISH MEXANIZMLARI
ANNOTATSIYA
Bugungi kunda jahon iqti­sodiyotida inqiroz jara­yonlari chuqurlashib, dunyo miqyosida xarid talabi pasayib bormoqda va shun­ga muvofiq tarzda xom­ashyo, materiallar, ayniqsa, tayyor mahsulotlar boʻyicha raqobat yildan-yilga kuchayib bormoqda. Koʻplab rivojlangan va yetakchi mamlakatlar tajribasi shuni koʻrsatmoqdaki, ra­qobatdoshlikka erishish va dunyo bozorlariga chiqish, birinchi navbatda, iqtisodiyotni izchil isloh etish, tarkibiy jihatdan oʻzgartirish va diversifikatsiya qilishni chuqurlash­tirish, yuqori texnologiyalarga asos­langan yangi korxona va ishlab chiqa­rish tarmoqlari rivojlanishini taʼminlash, faoliyat koʻrsatayotgan quvvatlarni modernizatsiya­lash va texnik yangilash jarayonlarini tezlashtirish talab etilmoqda. Kalit so’zlar: Milliy iqtisodiyot, sanoat ishlab chiqarish korxonalari, raqobatbardoshlik indeksi ko‘rsatkichlari, tadbirkorlik qobiliyati, korxona personali, kommunikatsiya samaradorligi. Jahon hamjamiyatiga integratsiyalashayotgan Oʻzbekiston Respublikasi uchun ham iqtisodiy rivojlanishning usutuvor yoʻnalishlarini aniqlab olish kabi muhim masalalar Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi “Oʻzbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish boʻyicha Harakatlar strategiyasi toʻgʻrisida” PF4947-sonli Farmonida belgilab berildi. Qayd etish kerakki, mazkur meʼyoriy-huquqiy hujjatda Oʻzbekiston Respublikasini taraqqiy ettirishning bir qancha yoʻnalishlari bilan bir qatorda “Iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor yoʻnalishlari” boʻlinmasida tarkibiy oʻzgartirishlami chuqurlashtirish, milliy iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarini, xususan, sanoat ishlab chiqarishini modernizatsiya va diversifikatsiya qilish hisobiga uning raqobatbardoshligini oshirish masalalariga qaratilgan mulohazalar keltirib 0ʼtildi. Bundan tashqari, mamlakat miqyosida sanoat ishlab chiqarishini rivojlantirishga doir bir qancha meʼyoriy-huquqiy hujjatlar ham ishlab chiqildi. Dastlabki yoʻnalish Oʻzbekistonda sanoat ishlab chiqarishining muayyan bir tarmoqlarini rivojlantirishga qaratilgan meʼyoriy-huquqiy hujjatlardir. Qayd etish kerakki, mazkur me’yoriy-huquqiy hujjatda O‘zbekiston Respublikasini taraqqiy ettirishning bir qancha yo‘nalishlari bilan bir qatorda “Iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor yo‘nalishlari” bo‘linmasida tarkibiy o‘zgartirishlarni chuqurlashtirish, milliy iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarini, xususan, sanoat ishlab chiqarishini modernizatsiya va diversifikatsiya qilish hisobiga uning raqobatbardoshligini oshirish masalalariga qaratilgan mulohazalar keltirib o‘tildi. Bundan tashqari, mamlakat miqyosida sanoat ishlab chiqarishini rivojlantirishga doir bir qancha me’yoriy-huquqiy hujjatlar ham ishlab chiqildi. Dastlabki yo‘nalish O‘zbekistonda sanoat ishlab chiqarishining muayyan bir tarmoqlarini rivojlantirishga qaratilgan me’yoriy-huquqiy hujjatlardir. Mamlakatimizda sanoat ishlab chiqarishini rivojlantirish, yangi industrial tarmoqlarni shakllantirish, sanoat korxonalarini modernizatsiya qilish va ularni qayta jihozlash, mahsulotlar eksportini oshirish bilan bog‘liq ishlar bevosita investitsion jarayon bilan bog‘liq. Shunday ekan, sanoat ishlab chiqarishini taraqqiy ettirishga doir qabul qilingan me’yoriy aktlar bevosita investitsiya faoliyatini yuritishga oid tashkiliy-huquqiy hujjatlar bilan uzviy bog‘liq ravishda ishlab chiqilishi va bir-birini to‘ldirishi tabiiy. O‘zbekiston Respublikasida ham investitsiya faoliyatiga oid ko‘plab me’yoriy – huquqiy hujjatlar ishlab chiqilgan bo‘lib, ularning eng asosiysi bu “Investitsiya faoliyati to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni hisoblanadi Mamlakatimiz sanoat korxonalarida innovatsion boshqaruv samaradorligini oshirishda korxonaning strategik rivojlanish maqsadlarida innovatsion faoliyatga oid rivojlanish yo‘nalishlarini shakllantirish, innovatsiyalarni amaliyotga tabiq etish bo‘yicha tegishli chora-tadbirlarni ishlab chiqish maqsadga muvofiq. Bunda innovatsion boshqaruv maqsadlari daraxtini shakllantirishda yuqorida taklif etilgan usuldan foydalanish yuqori samaradorlikka erishish bilan bir qatorda, korxonaning innovatsion rivojlanishining barqarorligini ta’minlash uchun zamin yaratadi Sanoat korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish, korxonaning innovatsion boshqaruvi samaradorligi ko‘rsatkichlari ta’sirida o‘zgarishi mumkin bo‘ladi. Ya’ni sanoat korxonasida innovatsion boshqaruv to‘g‘ri tashkil etilgan bo‘lib, mahsulot ishlab chiqarish jarayonlari texnik va yexnologik jihatdan zamon talablariga qanchalik mos bo‘lgani sari ishlab chiqarish hajmi shunchalik yuqori sur’atda ortadi. Asosiy e’tiborni mamlakatimizda sanoat korxonalarining innovatsion boshqaruvi mexanizmini rivojlantirishni rag‘batlantirishga qaratilgan davlat dasturlarini ishlab chiqishga qaratish maqsadga muvofiq. Bunda hududiy tamoyil asosida sanoat korxonalarini innovatsion rivojlantirish yo‘liga o‘tkazish zarur. Shuningdek, viloyatlar kesimida ishlab chiqarilayotgan sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish jarayonlarini innovatsion rivojlanish yo‘liga o‘tkazish, ularni global darajadagi raqobatbardoshlik indeksi ko‘rsatkichlarini muntazam ravishda takomillashtirish imkoniyati vujudga keladi. Sanoat korxonalarining innovatsion faoliyati, ularning rivojlanishidagi mavjud muammolarini monitoring qilish hududiy innovatsion sanoat markazlari tomonidan amalga oshiriladi. Shuningdek, sanoat korxonalarining uzoq muddatli davr uchunmo‘ljallangan innovatsion rivojlanish dasturlari va ularni amalga oshirish bo‘yicha chora-tadbirlari hududiy sanoat korxonalarini rivojlantirish markazlari tomonidan o‘rganilib, ularni moliyalashtirish va tegishli imtiyozlardan foydalanish bo‘yicha amaliy yordam ko‘rsatiladi. Korxonaning innovatsion boshqaruvi samaradorligiga doimiy ravishda ichki va tashqi omillar o‘z ta’sirini ko‘rsatib turadi. Zamonaviy iqtisodiy munosabatlar tizimida ichki omillar qatoriga tadbirkorlik qobiliyati, korxona personali, kommunikatsiya samaradorligi, korxonaning tashkiliy tuzilishi, innovatsion faoliyatning bozorga yo‘naltirilganligi va innovatsiyalar uchun resurslarning yetarlilik darajasi kabi omillar kiradi. Korxonaning innovatsion boshqaruvi samaradorligiga ta’sir ko‘rsatuvchi tashqi omillarga esa mamlakatda maslahat va konsalting xizmatlari, moliyaviy yordam, innovatsion faoliyatni rag‘batlantirish va qonunchilik kabi omillar inobatga olinishi zarur.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 26-maydagi “2017–2021-yillarda qayta tiklanuvchi energetikani yanada rivojlantirish, iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy sohada energiya samaradorligini oshirish chora-tadbirlari dasturi to‘g‘risida”gi PQ– 3012-son qarori.
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ID-9413-son “O‘zbekistonRespublikasini 2030 yilga qadar ijtimoiy-iqtisodiy kompleks rivojlantirish kontseptsiyasi to‘g‘risida” gi qarori.
3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 1-aprelda “Ilm-fansohasidagi davlat siyosati va innovatsion rivojlantirishdagi davlat boshqaruvini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ–5047-son Qarori / lex.uz.
4. Sarimsakov D.X. Iqtisodiyot fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi avtoreferati, 2021.
5. O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari
KIRISH
Engil sanoat mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlanishiga katta hissa qo’shib kelayotgan tarmoqlardan biridir. Ushbu sanoat tarmog’ini yanada rivojlantirishning imkoniyatlari kengligini e’tiborga olib, tarmoqning samaradorligini yanada oshirish, xalqaro bozorlarga mos raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish va sanoat brendini butun dunyoga tanitish dolzarb masalalardan hisoblanadi. To‘qimachilik va tikuv-trikotaj sanoatini modernizatsiya va diversifikatsiya qilish tashqi bozorlarda talab yuqori bo‘lgan ishlab chiqarilayotgan tayyor raqobatbardosh mahsulotlarning hajmi va turlarini kengaytirish, paxta xom ashyosini yetishtirish va qayta ishlash samaradorligi va rentabelligini oshirishning eng muhim sharti hisoblanadi. Shuni inobatgaolgan holda, mamlakatimizda mazkur sohani yanada rivojlantirishni ta’minlashga qaratilgan amaliy chora-tadbirlar izchil ro‘yobga chiqarilmoqda. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 21 dekabrdagi PQ–2687-son qarori bilan 2017-2019-yillarda to‘qimachilik va tikuv-trikotaj sanoatini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari dasturi tasdiqlangan. Bugungi kunda respublikada 7 mingga yaqin korxona faoliyat olib borayotgan yuqori ishlab chiqarish salohiyatiga ega bo‘lgan to‘qimachilik tarmog‘i shakllantirildi. 1,4 million tonna hajmdagi paxta tolasini ishlab chiqarish quvvatlari yaratildi, shundan 60 foizga yaqinidan mahalliy to‘qimachilik korxonalarining ehtiyojlarini qondirish uchun foydalanilmoqda. Eng avvalo, tayyor mahsulotlar ishlab chiqarilishini yo‘lga qo‘yish, tarmoqni boshqarishni tashkil etish, resurs va ishlab chiqarish quvvatlarining taqsimlanishi, kadrlar malakasining yuqori emasligi bilan bog‘liq tizimli muammolarning mavjudligi paxtaxom ashyosini yetishtirishning past rentabelligiga va uni qayta ishlashga, tayyor mahsulot ishlab chiqarish va eksport qilishning yetarli darajada emasligiga olib kelmoqda.
Bundankurinibturibdikiyengilsanoatningbiryo‘nalishibo‘lganTo‘qimachiliksanoatidaraqobatbardoshsanoatmahsulotlariishlabchiqarishbo’yichaamalgaoshirilganloyihalarnatijasida2026-yilgachasezilarlidarajadao‘sishkutilmoqda. Jumladan Ip kalava yo‘nalishi bo‘yicha 1.5 barobar, Tayyor gazlamalar yo‘nalishi bo‘yicha 4.3 barobar, Trikataj matolar yo‘nalishi bo‘yicha 2.8 barobar, Tikuv –trikataj maxsulotlari yo‘nalishi bo‘yicha 1.7 barobar, Paypoq maxsulotlari yo‘nalishi bo‘yicha 1.1 barobar, Eksport bo‘yicha 2.6 barobar o‘sish kutilmoqda.XULOSA VA TAKLIFLARKorxona raqobatbardoshligini oshirish borasida marketing strategiyalarni ishlab chiqish maqsadida quyidagi tadbirlarni o’tkazishni tavsiya etamiz: korxona mahsulotlarining aksariyat qismi eksportga yo’naltirilganligini e’tiborga olgan holda, eksport bo’limi mutaxassislarida marketing xizmatlari ko’nikmalarini rivojlantirish; bugungi kunda reklama faoliyatini takomillashtirish imkoniyatlari ko’pligini e’tiborga olib ijtimoiy tarmoqlardan samarali foydalanish, korxonaning internetdagi saytini ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar reklamasi, mahsulotlar tavsifi, sifat darajasi, ISO standartlari asosida mahsulot ishlab chiqarilayotganligi kabi ma’lumotlar bazasi bilan ta’minlash; korxonani rivojlantirish bo’yicha har birbo’lim va tsexlarning strategik
rejalarini ishlab chiqish; raqobatbardoshlikni ta’minlash maqsadida ishchi -xodimlar lavozim yo’riqnomalari tarkibini qayta ko’rib chiqish va mahsulot sifat darajasini oshirish bo’yicha talablar kiritish; buyurtmaga ko’ra mahsulot tayyorlanayotganda ipning turiga mos paxta sortidan foydalanish, qoldiqlardan foydalanmaslik, boshqa sort paxtalarni aralashtirmaslik kabi korxona imijiga salbiy ta’sir ko’rsatuvchi omillarni oldini olish bo’yicha ishchi-xodimlar mas’uliyatini oshirish; sohaga berilayotgan imtiyozlardan samarali foydalangan holda, to’qimachilik sohasida eng ilg’or davlatlardan zamonaviy stanoklar olib kelish va mahsulotlarini ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish zarur. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:1.O’zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoevning 2016 yil 21 dekabrdagi “2017-2019 yillarda to’qimachilik va tikuv-trikotaj sanoatini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari dasturi to’g’risida”gi PQ-2687-sonli qarori. 2.Максимова И.В. Оценка конкурентоспособности промышленного предприятия // Маркетинг. –1996, No3. 33-39 б. 3.Bekmurodova G.A. Tijorat banklari raqobatbardoshligini oshirishning innovatsion marketing kontseptsiyasini takomillashtirish. Dissertatsiya. –T:,TDIU, 2017. 49 b. 4.Boltabaev M.R. “To’qimachilik sanoati korxonalarining raqobatdoshligini baholash uslubini takomillashtirish”. T:,“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. 2011, No1. 1-2 b. 5.SHaripov I.B., Xakimov Z.A. Yengil sanoat korxonalari raqobatbardoshligini baholash uslublarini takomillashtirish. –T:, “Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. 2017, No3. 3 b. 9. Чайникова Л.Н., Чайников В.Н. Конкурентоспособность предприятия: учебное пособие. -Тамбов: Изд-во Тамб. гос. техн. ун-та, 2007. –192 б
Asosiy Omili Sifatida Sifatini: Korxonaning Raqobatbardoshligini Oshirish
mamlakat iqtisodiyoti maksimal samaradorligi bilan cheklanmagan raqobat faoliyat ko'rsatmoqda. korxonaning raqobatbardoshligi - bu uning imkoniyat, bozor iqtisodiyotiga salohiyati va dinamik moslashish. korxonaning raqobatbardoshligini oshirish yo'llari faqat tovar va xizmatlar uchun bu sharoitda belgilangan mahsulotlar sifatli, arzon narxlar, innovatsion jarayonlarni joriy etish, yangi imkoniyatlar izlash oshirish.
Korxona darajasida raqobatbardoshligi bir necha omillarga bog'liq bir ko'rsatkich hisoblanadi. korxonaning raqobatbardoshligi ko'rsatkichlari o'z ichiga omillar bor: (ichki va tashqi) bozorlarda tovar va xizmatlar raqobatbardoshligi; bozor hajmi (yillik savdo hajmini tavsiflovchi); tovarlar yoki xizmatlar turi; bozorni kirish uchun qobiliyati; Biznes bozor raqobatchilar bilan munosabat; Bozor homojenliğidir; bir butun sifatida sanoat raqobatbardoshligi; innovatsiyalarni joriy etish imkoniyati; (Xalqaro bozorda taqdirda) viloyat va mamlakat raqobatbardoshligi.
korxonalar raqobatbardoshligini oshirish, u, avvalo, iste'mol bozorini ehtiyojlarini va uning rivojlanish istiqbollarini tushunish; imkoniyatlarning bilim , raqobatchilarni tahlil qilish atrof-muhitni ekologik tendentsiyalari; qobiliyati iste'molchilar asosan mahsulot raqibi nisbatan, uni afzal bunday fazilatlarga ega bo'lgan mahsulotni yaratish. bozorida raqobat sharoitida, narxlar talab bilan belgilanadi va bu turdagi tovarlar yoki xizmatlar iste'molchining istaklari har qanday o'zgarish, darhol tovar narxini o'zgartirib ishlab chiqaruvchi xabar.
milliy shkala bo'yicha korxonaning raqobatbardoshligini oshirish, bir butun sifatida sanoat raqobatbardoshligini va sanoat oshirishdan iborat. raqobatbardosh sanoat natija faol ichki bozorini rivojlantirish, yalpi ichki mahsulotning o'sishi, soliq daromadi barqarorlik byudjeti, eksport o'sishi, oqilona va samarali tabiiy resurslar, asrab-avaylash va mamlakat, yuqori ish bilan ta'minlash, ijtimoiy va siyosiy barqarorlik, ilmiy salohiyatini rivojlantirish foydalanish, shuningdek, bir joyda loyiq tomonidan izhor deb Bu xalqaro iqtisodiy bozorda mamlakatni oladi.
Bu, avvalo, har qanday ishlab chiqarish faoliyati asosiy ko'rsatkichi hisoblanadi mahsulot sifatini yaxshilash - korxonaning raqobatbardoshligini oshirish. Keng aytganda, mahsulot sifati belgilangan maqsadda ehtiyojlarini qondirish uchun tovarlar yoki xizmatlar xususiyatlaridan to'plamidir. mahsulot sifatini yaxshilash Shu bilan birga, buning uchun borayotgan talabni taqozo va nafaqat tufayli savdo hajmi, balki yuqori sifatli tovarlar narxini ko'tarib tomonidan foyda miqdorini oshirish. Shunday qilib, korxona raqobatbardoshligini oshirish - individual ishlashi quyidagicha ifodalanadi mahsulot sifatini oshirish
COVID-19 epidemiyasi, shubhasiz, Xitoyning hozirgi iqtisodiyotiga jiddiy ta'sir ko'rsatdi. Chakana savdo, turar joy va turizm, transport, madaniyat va ko‘ngilochar kabi tarmoqlarda daromadlarning keskin kamayib ketishidan tortib, odamlar oqimi va logistika cheklanganligi sababli ishlab chiqarish, ko‘chmas mulk, qurilish va boshqa sohalarda ish va ishlab chiqarishning sekin tiklanishiga qadar; masofaviy ishlash, onlayn ta'lim va onlayn tibbiy yordam uchun epidemiya Xitoyning turli sohalariga turli qiyinchiliklar va imkoniyatlarni olib keldi va bu o'zgarishlar sanoatning kelajakdagi rivojlanish tendentsiyalari va raqobatbardosh landshaftiga chuqur ta'sir qilishi mumkin.

2003 yilda SARS boshlanganida, o'sha yilning ikkinchi choragida iqtisodiy o'sish birinchi chorakka nisbatan 2 foiz punktga sekinlashdi. Ammo o'sha yili Alibaba kompaniyasining Taobao kompaniyasi internetga kirdi va JD.com ham elektron tijorat sanoatining kelajakdagi portlashi uchun urug'larni ekib, onlayn sotuvlarni sinovdan o'tkaza boshladi.

KPMG avvalroq epidemiyaning iqtisodiyotga qisqa muddatli va uzoq muddatli ta’sirini makro nuqtai nazardan tahlil qilgan (ko‘rish uchun shu yerni bosing). Ushbu maqola bank ishi, aktivlarni boshqarish, sug'urta, chakana savdo, ishlab chiqarish, avtomobillar, tibbiyot va hayot fanlari, texnologiya, ko'chmas mulk va energetika kabi 10 ta asosiy sohaga qaratilgan bo'lib, epidemiyaning turli sohalarga olib kelgan imkoniyatlari va muammolarini tahlil qiladi va oldinga intiladi. sanoatning kelajakdagi rivojlanish istiqbollariga ..