Sanoat korxonalarining barchasida bugungi kunda texnologik jarayonlarning
Yüklə 8,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
O’lchash vositalari
Fizik kattaliklar o’lchovlari O’lchash o’zgartkichlari Taqqoslash vositalari O’lchash asboblari O’lchash qurilmalari O’lchash tizimlari IO’T NO’T BO’T O’-HM 31 O‘lchanayotgan informatsiyani taqdim etish shakliga va konstruktiv ishlab chiqarilganligiga qarab o‘lchash vositalari: o‘lchovlar, o‘lchash asboblari, o‘lchash uskunalari, o‘lchash tizimlari va o‘lchash o‘zgartigichlariga bo‘linadi. 8-rasm. O‘lchash vositalarining tarkibiy elementlari bo‘yicha turlarga ajralish sxemasi. O‘lchov - kattalikning aniq bir qiymatini hosil qiladigan, saqlaydigan o‘lchash vositasiga aytiladi. O‘lchash asbobi - kuzatuvchi bevosita qabul qila oladigan shakldagi o‘lchash ma’lumoti signalini hosil qilish uchun mo‘ljallangan o‘lchash vositasi. O‘lchash uskunasi - bir yoki bir nechta kattaliklarni o‘lchashga mo‘ljallangan, bir joyda o‘rnatilgan o‘lchovlar, o‘lchash asboblari, o‘lchash o‘zgartirgichlari va boshqa qurilmalarning o‘zaro funksional birlashtirilgan majmui. O‘lchash tizimi – nazorat qilinadigan obyektga xos bir yoki bir nechta kattaliklarni o‘lchash va turli maqsadlarda o‘lchash signallarini hosil qilish uchun 32 ushbu obyektning turli nuqtalarida joylashtirilib, o‘zaro aloqa kanallari bilan bog‘langan, funksional birlashtirilgan o‘lchash vositalari va yordamchi vositalar majmui. O‘lchash o‘zgartirgichi - uzatish, keyinchalik o‘zgartirish, ishlov berish va (yoki) saqlash uchun qulay, lekin kuzatuvchi bevosita idrok eta olmaydigan shakldagi o‘lchash ma’lumoti signalini hosil qilish uchun mo‘ljallangan o‘lchash vositasi. O‘lchash vositalari metrologik vazifasiga ko‘ra ikki turga ajraladi: ishchi o‘lchash vositalari va namunaviy o‘lchash vositalari . Ishchi o‘lchash vositalari fizik kattaliklarni o‘lchash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, ular ko‘p sonli va keng qo‘llaniladi. Ishchi o‘lchash vositalariga misol qilib elektr hisoblagich (elektr energiyasini hisoblash uchun), teodolit (yassi burchaklarni o‘lchash uchun), nutromer (kichik o‘lchamlarni – teshiklar diametrlarini o‘lchash uchun), termometr (temperaturani o‘lchash uchun) larni aytish mumkin. Namunaviy o‘lchash vositalari mamlakatda o‘lchashlar birliligini ta’minlash uchun mo‘ljallangan va shu maqsadda xizmat qiladigan vositalardir. O‘lchash vositalari standartlashtirilganlik holati bo‘yicha ham turlarga bo‘linadi: - standartlashtirilgan o‘lchash vositalari; - standartlashtirilmagan o‘lchash vositalari. Standartlashtirilgan o‘lchash vositalari – bu davlat va tarmoq standartlari talablari bo‘yicha tayyorlangan o‘lchash vositalaridir. Standartlashtirilmagan o‘lchash vositalari kam o‘chraydigan va maxsus o‘lchashlar uchun mo‘ljallangan o‘lchash vositalaridir, ular davlat qiyoslovidan o‘tkazilmaydi, ammo metrologik attestatsiya qilinadi. Avtomatlashtirilganlik darajasiga qarab esa avtomatlashtirilgan, avtomatik, yarim avtomatik va avtomatlashtirilmagan o‘lchash vositalariga bo‘linadi. Konstruktiv xossalariga ko‘ra o‘lchovlar, o‘lchash o‘zgartkichlari, o‘lchash asboblari, o‘lchash qurilmalari va o‘lchash tizimlariga bo‘linadi. |