Surtmalar tayyorlashda ishlatiladigan dori moddalari Hozirgi kunda barcha farmakologik guruhlarga kiruvchi dori preparatlari surtma dori holida
ishlatilmoqda. Asosan antiseptik dori vositalari, sulfanilamid preparatlari, gormonlar va ularning
analoglari, antibiotiklar, vitaminlar, zamburug’ kasalliklarini davolovchi dori vositalari keng
qo’llanilmoqda. Ular organik va noorganik moddalar bo’lishi bilan birga, ularning fizik-kimyoviy
xossalarini va agregat holatlarini belgilovchi har xil kimyoviy tabiatga ega (metall oksidlari va
ularning tuzlari, kislotalar, asoslar, efirlar) qo’llaniladigan ko’p preparatlar qattiq dori moddalardir,
lekin har xil yopishqoqlikka ega bo’lgan suyuqliklar ham bor (Burov suyuqligi, efir moylari,
qoramoy, vinilin va boshqalar).
Surtma asoslari Surtma asoslarini tanlash kasallikning joyi va xarakteri, shuningdek tavsiya etilgan dori
moddalarning fizik-kimyoviy xossalariga bog’liq. Surtma asoslarga quyidagi talablar qo’yiladi:
1. Surtiladigan, ya’ni kerakli struktura-mexaniл xossaga ega bo’lishi kerak.
2. Dori moddalarni yorug’lik, havo ta’sirida o’zgartirmaslikni ta’minlashi kerak, ya’ni
kimyoviy turg’un bo’lishi lozim.
3. Dori moddalarni o’ziga yaxshi qabul qilishi kerak. Dori moddalar ta’sirini oshirish
xossasiga ega bo’lgani ma’qul.
4. Surtma asoslari dori ta’sirini o’zgartiruvchi xossaga ega bo’lmasligi kerak. Ular teri va
shilliq qavatning asl sharoitini saqlab turishi kerak.
5. Mikroorganizmlar ko’paymaydigan bo’lishi kerak.
6. Asoslar o’zining davolash tavsiyasiga to’g’ri kelishi kerak. Masalan, himoya surtmasi
teriga surtilgan vaqtda teri ustida zich yopishib yuzasi tez qurib, ta’siri ish vaqtining oxirigacha
saqlanib turishi kerak. Sirtga qo’llaniladigan surtmalar teri orqali surilmasligi kerak. Rezorbtiv
ta’sirga ega bo’lgan surtma asoslari esa, aksincha, teriga chuqur so’rilib qon va limfaga dori
moddalarining surilishiga yordam berishi kerak.
7. Kiyimlarni iflos qilmasligi, o’ta yopishqoq bo’lmasligi, sovun va suv bilan oson yuvilishi
kerak. Shifokor har xil surtma asoslari yozib beraverishi mumkin. Kasalni davolash asosni to’g’ri
tanlashga bog’liq. Zamonaviy farmatsiya juda ko’p surtma asoslarini qo’llaydi. Bunga sabab
surtma holida tavsiya etiladigan dori moddalarning turli xil fizik-kimyoviy xossaga ega
ekanligidir. Demak, surtma asoslarining shunday to’plami bo’lishi kerakki, unda har bir surtma
uchun eng ratsional asosni topish qulay bo’lsin.
