Saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Vazelin moyi yoki suyuq parafin
(Oleum Vaselinum). Neftni qayta ishlanganda kerosin 
haydab olingandan so’ng qoladigan fraksiya. Bu moysimon, rangsiz suyuqlik bo’lib, hidsiz va 
surtmasiz, suvda erimaydi. Efir, xloroform, o’simlik moylari bilan har qanday nisbatlarda 
aralashadi. Surtma tayyorlashda erimaydigan dori moddalarini suspendirlashda ishlatiladi.
Sun’iy vazelin
(Vaselini artificiale) —
qattiq va suyuq parafin, serezin yoki 
smolasizlantirilgan ozokerit va petrolatumdan tayyorlanadigan murakkab qotishma. Oddiy 
qotishma esa 1 qism parafin va 4 qism vazelin moyidan iborat. Bu qotishma saqlanganda tez 
buziladi. Serezin yoki petrolatum saqlagan qotishmalar chidamli bo’ladi.
Naftalan nefti
(Naphtha Naphthalani). Naftalan Ozarbayjonda qazib olinadi. Avvallari 
naftalanda neft bilan to’ldirilgan chuqurlarda bemorlar davolanganlar. Hozir alohida neftli 
vannaga ega bo’lgan sanatoriya bor. Naftalan nefti quyuq sharbatga o’xshash o’ziga xos hidli, 
zangori fluoressensiyaga ega bo’lgan qora rangli suyuqlik. Suv bilan aralashmaydi. Spirtda kam 
eriydi. Moy, yog’ va glitserin bilan har qanday nisbatda aralashadi. Naftalan nefti 
dezinfeksiyalovchi va og’riq qoldiruvchi ta’sirga ega. I va II darajali kuyishni davolashda foyda 
qiladi. Surtma asosi bo’lishi uchun unga parafin yoki vazelin qo’shilishi kerak.
Silikonli asoslar
Silikonli yoki poliorganosiloksanli birikmalar-yuqori molekulali kremniy saqlovchi organiq 
birikmalardir. Ular shunday molekulalar zanjirini hosil qilib, o’zgaruvchi tarmoqlardan tashqil 
topib, kremniy va kislorod atomlaridan tashqil topadiki, bo’larda kremniyning bo’sh valentlari 
metil, etil, fenil radikallari bilan o’rin almashadi. Silikonli polimerlar chiziqsimon yoki tursimon 
tuzilishga ega bo’lishi mumkin. Silikonli polimerlar rangsiz, yog’simon suyuqliklar bo’lib, xalq
xo’jaligining turli tarmoqlarida keng ko’lamda qo’llanilmoqda. Farmatsiya uchun ushbu xom 
ashyoning fiziologik bezararligi, kimyoviy jihatdan indifferentligi, gidrofobligi, qovushqoqligining 
haroratga bog’liq emasligi muhim ahamiyatga ega.
Silikonli surtmalar teriga surtilganda qitiqlovchi, para-allergik xossalarga ega emas. Ular 
xuddi yog’lar kabi kishi terisi orqali issiqlik va gaz almashuvini bir oz sekinlashtiradi. Bu 
xususiyatlari bilan vazelinli va uglevodorodli asoslardan farq qiladi. Silikonli suyuqliklarni ko’z 
uchun ishlatiladigan surtmalarga qo’shish mumkin emas, chunki ular ko’zga qitiqlovchi ta’sir 
ko’rsatadi. Sanab o’tilgan silikonli suyuqliklardan polidietilsiloksanlar dorivor moddalarga 
nojo’ya ta’sir ko’rsatmaydi. Kondensatsiya darajasi «5»ga teng bo’lgan polimer — «Esilon-4», 15 
ga teng bo’lgan polimer esa qisqacha «Esilon-5» deb ataladi. «Esilon-5» va «Esilon-4» surtma 
asoslari tarkibiga kiradi. Ular vazelin moyi va o’simlik moylari bilan aralashadi, vazelin, parafin, 
serezin, hayvon va o’simlik yog’lari bilan esa qotishma hosil qiladi. Ammo, baliq moyi, olein 
kislotasi, skipidar va metilsalitsilat bilan aralashishi uchun bu moddalar kerakli miqdorda olinishi 
kerak. Mentol, kamfora, fenol, fenilsalitsilat, qoramoy kabi moddalar polidietilsilakson 
suyuqliklarida eriydi.