Jak Savari (1622-1690)
Sintetik va
analitik hisob
tushunchasini
joriy
qilgan,boshqaruv
hisobi va ishlab
chiqarishni
boshqarish
haqidagi fan otasi,
deb hisoblaydilar
XIX asr
italiyalik buxgalter
Juzeppe Cherboni
(1827-1917)
tomonidan Savari
g‘oyalari
chuqurlashtirilib,
buxgalteriya hisobini
sintetik qo‘shish va
analitik ayirish
to‘g‘risida ta’limot
yaratildi
XIX oxirlari XX asr boshlari
Hisob haqida betakror tushuncha –
balansshunoslik paydo bo‘ldi. U uch asosiy
yo‘nalish bo‘yicha rivojlangan:
1) balansning iqtisodiy tahlili;
2) balansning yuridik tahlili;
3) foydalanuvchilar orasida balans haqida
bilimlarni ommalash tirish
O‘ZBEKISTONDA IQTISODIY TAHLILNING RIVOJLANISH TARIXINI QUYIDAGICHA
DAVRLASHTIRISH MUMKIN:
1) Turkistonda
iqtisodiy tahlilning
ahvoli;
2) Inqilobdan keyingi
davrda iqtisodiy
tahlilning rivojlanishi;
3) Bozor sharoitida
iqtisodiy tahlil.
Fanlar rivojlanishi bilan uning tarmoqlari differentsiatsiyasi sodir
bo‘ladi. Ijtimoiy fanlar differensiatsiyasi natijasida iqtisodiy tahlil
shakllangan. Avval iqtisodiy tahlilning alohida shakllari asosan
rejalashtirish, matematika,balansshunoslik, buxgalteriya hisobi va
statistika kabi hisob fanlariga taalluqli bo‘lgan. Lekin korxonalarda
iqtisodiy ishlar chuqurlashuvi ta’sirida tahlilni ixtisoslashtirilgan
bilimlar tizimi sifatida ajratish zarurati yuzaga keldi, chunki hisob
fanlari amaliyotning barcha talablariga javob berishga qodir emas
edi.
Moliyaviy hisobotlar
Moliyaviy hisobotlar axborot foydalanuvchilarining keng doirasi uchun:
- investitsiyalar bilan bog'liq xatarlar, dividendlarni to'lash, aksiyalarni sotib
olish, saqlash yoki sotish haqidagi;
- kreditlar va foiz to'lovlari haqidagi;
- mol yetkazib beruvchilarga tegishli bo'lgan summalarning o'z vaqtida
to'lanishi haqidagi;
- uzluksiz faoliyati to'g'risidagi;
- faoliyat barqarorligi va rentabelligi to'g'risidagi;
- resurslarning taqsimlanishi, faoliyatni tartibga solib turilishi, soliqqa
tortish, milliy daromadni hamda boshqa statistik ma‘lumotlarni shakllantirish
to'g'risidagi;
- rivojlanish, taraqqiyot va farovonlikka erishish yuzasidan erishilgan
so'nggi yutuqlar to'g'risidagi axborotlar bilan ta‘minlaydi.
|
