Say sistemləri

İkilik say sisteminin (BINary) əsası ikidir (q=2). Bu say sistemində istənilən ədəd 0 və 1-lərlə ifadə olunur.

Əsas: q = 2.

Əlifba: 0, 1.

İkilik say sistemində istənilən ədədi aşağıdakı kimi təsvir etmək olar:

(3)

Burada a_i – (0, 1) çoxluğuna daxil olan ədədlərdir.

Misal üçün, A₂ = 1001,1 ikilik ədədini açıq şəkildə yazıb hesablama aparsaq, bu ədədin onluq say sistemində təsvirini alacağıq:

A₂ = 1·2³ + 0·2² + 0·2¹ + 1·2⁰ + 1·2^-1 = 8 + 1 + 0,5 = 9,5₁₀

Səkkizlik say sisteminin (OCTal) əsası 8-dir:

q = 8;

Əlifba: 0, 1, 2, 3 , 4, 5, 6, 7.

A₈ = 7764,1 səkkizlik ədədini açıq şəkildə yazıb hesablama aparsaq, bu ədədi onluq say sistemində təsvir etmiş olarıq:

A₈ = 7·8³ + 7·8² + 6·8¹ + 4·8⁰ + 1·8^-1 = 3584 + 448 + 48 + 4 + 0,125 = 4084,125₁₀

16-lıq say sistemi (HEXadecimal). Kompyuter üçün məqbul olan 2-lik say sistemi bir tərəfdən ədədlərin yazılışının uzun olmasına görə, digər tərəfdən istifadə vərdişi olmadığından insan üçün əlverişli deyil. Odur ki, 2-lik və 10-luq say sistemləri arasında əlaqə yaratmaq məqsədilə kompyuter texnikasında 8-lik və 16-lıq say sistemlərindən istifadə olunur. Müasir kompyuterlərdə əsasən 16-lıq say sistemi tətbiq olunur.

Onaltılıq say sisteminin əsası 16-dır. 16-lıq say sisteminin 0-dan 9-a qədər rəqəmi onluq say sistemindən götürülmüş, qalan 6 rəqəm kimi (10-dan 15-ə qədər) latın əlifbasını A-dan F-ə qədər hərfləri qəbul olunmuşdur.