Sayali sadiqova

Netə 
- necə, nə cür
: 
 
Mustafa qatına bir xatun kişi,
Gəldi görgil kim, 
netə
 oldı işi. 
Əski türk mətnlərində bu söz "netəq" şəklində işlənmişdir. 
Əmir Nəcib XIII əsr şairi Qul Əlinin "Qisseyi-Yusif” əsərində 
işlənmiş qıpçaq sözləri sırasında "netə" sual əvəzliyini də qeyd 
edir. XVI əsr əlyazması "Şiracül-qulub"da isə bu söz "netək" 
şəklində işlənmişdir. "Ət-töhfə"də o, "nətə" şəklindədir. "Dasta-
ni-Əhməd Hərami"də isə "nitə" şəklində transkripsiya edilmiş-
dir. XIII-XVI əsrlər türkdilli əlyazmalarda bu söz bol-bol işlən-
mişdir. Nəsimi və Füzulinin dilində bu sual əvəzliyinə "netə ki" 
şəklində rast gəlirik
1
. 
 
Nişə 
- niyə? nə üçün? 
 
Pəs, mələklər dedi kim, ey zülmənən,
Yer yüzündə yaradursan 
nişə
 sən? 
Əmir Nəcib “nişə” sual əvəzliyinin Qul Əlinin "Qisseyi-Yu-
sif” əsərində işləndiyini göstərərək, onu qıpçaq sözləri sırasına 
daxil edir. Bu söz Nəsimi “Divan”ında, "Əsrarnamə"də, Füzuli 
“Divan”ında və başqa türkdilli yazılı abidələrdə də işlənmişdir
2
. 
 
Sağınmaq
 - sanmaq, zənn etmək: 
 
Görcək anı səcdə qıldı Cəbrail,
Anı 
sağındı
 məgər nuri-cəlil. 
Qədim türk feillərindən olan "sağınmaq" əski türk mətnlə-
rində bol-bol işlənsə də, ona Azərbaycan yazılı abidələrindən 
1
Qəhrəmanov C. Nəsimi ”Divan”nın leksikası. Bakı, 1970, səh.509
2
Yenə orada. səh.521

---

225 
yalnız "Şühədanamə"də və "Şeyx Səfi təzkirəsi"ndə rast gəldik. 
Qütbün "Xosrov və Şirin" əsərində "sağınmaq" feilinin "sakın-
maq" şəklində eyni mənada işləndiyini qeyd edən Ə.Nəcib yazır 
ki, bu söz "oğuz qrupu dillərində saxlanılmamışdır"
1
. Feilin çağ-
daş dilimizdəki dəyişmiş şəkli olan "sanmaq" bu fikrin yanlış ol-
duğunu sübut edir.