Sayali sadiqova

“başmaq”
sözü isə 
texnika-
nın müxtəlif sahələrində fərqli məna çalarları qazanaraq yeni an-
layışları ifadə edir. Məsələn: 1) qazma prosesində qoruyucu kə-
mərin ucuna bağlanmış qısa boru; 2) elektrik maşınlarında qütb 
ucluğu; 3) qatarı dayandırmaq üçün rels üzərinə qoyulan tor-
mozlayıcı tərtibat. 
Yaxud, 
“güc”
sözü xalq içərisində zor mənasında işlənir. 
Məsələn, 
Qalalar, ay qalalar 
Laçın orda balalar 
Laçın balasın verməz 
Bəlkə gücə salalar
(Bayatılar, B.1989, səh.75). 
 
Fizikada
: Güc ədədin qiymətcə vahid zamanda görülən işə 
bərabər olan kəmiyyətdir. 
1
Məktəblinin fizika lüğəti. Bakı, Maarif, 1976,17 

---

256 
Və ya,
“qüvvə”
. Adi söz kimi: Əlavə qüvvənin gəlməsini 
xəbər verən Əbih Sultan Rüstəm Mirzənin başının altına yastıq 
qoymuşdu
1
.
Fizikada
isə “qüvvə - bir cismin başqa cismə təsirini xarak-
terizə edən kəmiyyətdir.” Deməli, bu sözlər heç bir fonetik, mor-
foloji dəyişməyə məruz qalmadan, ilkin mənasını saxlamaqla 
bərabər yeni məfhum ifadə edir və terminləşir. 
Məişət dilində “qayışlarla atın belinə bağlanan oturacağın 
adı” olan 
“yəhər” ,
geologiyada
“bir-birinin davamında yerləşən 
antiklinalların birləşdiyi yer
2
” anlayışını ifadə edərək, ümumiş-
lək mənasından tamamilə fərqli yeni anlam qazanmışdır. Yaxud, 
“hərəkət”
sözü xalq içərisində işləmək, daim fəaliyyətdə olmaq 
mənasında “Səndən hərəkət, məndən bərəkət” işlənirsə, 
fizikada 
"hərəkət" maddi varlığın zamana görə ixtiyari yerdəyişməsidir. 
Göründüyü kimi, dildəki adi ümumişlək sözlərin bir çoxu 
öz strukturunu, səs tərkibini saxlamaqla bərabər terminologiyada 
da yeni elmi məna kəsb edir. Belə terminlərin ümumişlək məna-
sı ilə yeni elmi mənası arasında bəzən heç bir əlaqə olmur. Bə-
zən isə sözün semantik yükü müəyyən məna axtarışlarına görə 
artır. Bu baxımdan məna köçürülməsinin üç növünü göstərmək 
olar: 1. zahiri oxşarlığa görə; 2. texniki oxşarlığa görə; 3. funk-
sional oxşarlığa görə; Hər üç növdə ədəbi dildə işlənən söz ilkin 
mənasını qorumaqla elm və texnikanın müəyyən sahəsində xü-
susi termin kimi işlənir.