1194 toқati yo’q, ko’pchilikning ichida o’zini tuta olmaydigan, hayotning past-balandliklarida
o’zini nochor his etadigan, tantiq, erka bo’lib qoladi. Ayniqsa, bola o’smirlik yoshiga
yetganda, erka, tantiқ bo’lgani uchun do’stlari va tengqurlari davrasida ham hamma
aytganlari bo’lishini istaydigan, liderlikka intiluvchanligini namoyon etgisi keladi, lekin
ikkinchi tomondan, aslida unda bunday sifatlar bo’lmaydi. Gap shundaki, bunday
holatlarda ota-ona zurriyodi timsolida ilgari o’z hayot tajribasida erisholmagan
armonlarini ro’yobga chiqargisi keladi, ularning tarbiya uslublari aynan shunga
qaratilgan bo’ladi, lekin bola ko’p jihatdan nochor ekanligini keyinchalik ijtimoiy
muhitning turli vaziyatlariga tushganida his eta boshlaydi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA G’amho’rlikdan ustun keladigan giperprotektsiya – bunda erkalatishdan ko’ra
ota-ona tomonidan bolasining har bir yurgan qadami va xatti-harakatini nazoratga olish
orqali unga e’tibor berish nazarda tutiladi. Shuning uchun bu tarbiya uslubida turli xil
ta’qiqlar, chegaralashlar (“u mumkin emas”, “bu mumkin emas” qabilida) bisyor
bo’ladi. Bunday sharoitda katta bo’lgan bola odatda mustaqil fikrli, mustaqil qarorlar
chiqaruvchi bo’lolmaydi, lekin salga jahli chiqadigan, ko’p narsalardan norozi holda
katta bo’ladi, chunki u doimiy nazoratga, birovlarning hamma yo’l-yo’riqlarni ko’rsatib,
aytib berishlariga o’rganib qoladi: onasisiz dars tayyorlay olmaydigan, otasisiz ko’chaga
chiqmaydigan bo’ladi, barcha ishlarida kattalarning aralashuviga ko’nikib ketadi.
O’ta kuchli axloqiy mas’uliyat – bunda ota-ona tomonidan bolaga nisbatan
talablar darajasi yuqori bo’ladi, lekin uning asl xohish-istaklari, ehtiyojlari unchalik
e’tiborga olinmaydi. Ota-ona bolasining kelajagini puxta қilishni o’ylab, uning yurish-
turishi uchun ўzlarini mas’ul deb his қilgan holda, shaxsiy tasavvuridagi insonni
yaratishga, shaxsni shakllantirishga urinadilar, ba’zan nazorat ostida bolaning yoshi,
aqliy yoki jismoniy imkoniyatlariga zid talablar, to’shiriqlar ham berilaveradi. Masalan,
“sen to’ng’ichimizsan, ukalaringga sen qarashing kerak”, degan ma’noda unga oiladagi
kichik a’zolarga yoki kasallikka chalingan oila a’zosini parvarish qilish kabi
mas’uliyatli va og’ir ishlar ham yuklanadi.
