«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 6
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MUHOKAMA Qattiqqo’llik
- Gipoprotektsiya
|
Emotsional raddiya – bunda ota-ona bolasini shunday tarbiyalaydiki, uning ota-
ona hayotida u o’ziga yarasha tashvish, ortiqcha yuk ekanligi, u bo’lmaganida ota- onaning hayoti boshqachi bo’lishi muntazam ravishda eslatib turiladi. Agar bu farzand oilada yagona bo’lmasa, boshqa arzandaroq, suyukliroқ inson bo’lsa, vaziyat yanada og’irlashadi, “sen bo’lmaganingda…” yoki қiz bolaga qarab: “Sening o’rningda og’il bo’lganda edi...” qabilidagi kesatiqlar tez-tez aytib turiladi. Ayrim ota-onalar bu kabi emotsional jihatdan bolasini rad etayotganligini yashirishga urinadi, “nega bolani yoqtirmaysan?” kabi savollarga aslida uni sevishi, kerakligini ta’kidlagan bilan baribir bola ota-onasi uchun ortiqcha tashvish ekanligini www.scientificprogress.uz «SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 6 1195 his қilib yashaydi va tezroq mustaqil bo’lib olib, ularni tashlab ketishni, alohida yashashni ixtiyor qilib qoladi. Ona qanchalik o’z mehribonligini sun’iy ravishda namoyon etishga urinmasin, bola baribir ularning samimiy emasligini qalbi bilan his etadi. Ayniqsa, otasi bilan ajralishgan yoki ota tashlab ketgan holatlarda onaning bunday munosabati bolaga juda og’ir botadi. MUHOKAMA Qattiqqo’llik – bir қarashda emotsional rad etishga o’xshaydi, lekin undan ochiqroq va og’irroqdir. Qattiqqo’llik to’g’ridan-to’g’ri bolani yoshligidan kaltaklash, haqorat qilish, kamsitish shaklida yoki bola ehtiyojlariga to’la befarqlik, uning bor- yo’qligini go’yoki sezmaslik kabi ko’rinishlarda bo’lishi mumkin. Ikkala holatda ham bola yoshligidan nima qilib bo’lsa-da, tezroq katta bo’lish, o’zi amallab tirikchiligini qilish, ota-ona tazyiqidan qutulishni o’ylab yashaydi. Bunday oilada bolani u yoki bu xulqi uchun jazolash odat tusiga kirib qoladi, bola qo’rqqanidan ota-ona hukmiga itoat etayotganligi, buning istiqbolda yomon asoratlari borligini kattalar bilmaydilar, bilsalar ҳam bu usul ular uchun samarali tuyuladi. Aybdorlik, aybga yarasha jazo kabi usullar bola xulq-atvorini boshqaruvchi psixologik omilga aylanadi, u ham kelajakda doimo aybdorlarni qidirishga o’rganib boradi. NATIJA Z.Freyd nazariyasiga ko’ra , ana shunday jazoga hukm etilgan bola tobora agressiv bo’lib borib, o’zida alamni qaysidir bir ob’ektdan (o’zidan kichiklardan, begonalardan, hayvonlardan) olishga qasd qiladigan, qasoskor bo’lib o’sadi. Jismoniy jihatdan bolaga zug’um qilib, uni kaltaklash holatlari deyarli barcha ijtimoiy qatlam vakillariga xosdir. Hayotda, ish-faoliyatida omadi kelmagan yoki baxtsiz muhabbat qurboni bo’lgan, lekin farzand ko’rgan ayollarning aksariyati achchig’ini bolasidan olishga moyillik tarkib topadi, bu tobora hayotiy ko’nikmaga aylanib boradi. Ayniqsa, stress omillar ta’sirida ota-ona (masalan, ishsizlar, uyi yo’qlar, ish qidirib boshqa yerlarga ketib qolgan migrantlar, etnik yoki moliyaviy ziddiyatlarning qurbonlari, kambag’allar) o’z ijtimoiy muammolarini hal qilaolmay, tug’ilgan bolasidan o’ch ola boshlaydi. Turmushdagi muammolar qanchalik ota yoki ona uchun murakkab tuyulsa, ularning bolasini kaltaklashi, undan o’ch olish ehtimoli shuncha yuqori bo’lishini olimlar o’rganishgan. Shunisi xarakterliki, bolasini tez-tez do’pposlaydigan ota-ona ayrim holatlarga unga qattiqqo’lliklarining sababini aytib, bu kabi harakatlarni nima uchun, nima sababdan amalga oshirayotganligini tushuntirishga ham jazm qiladi, bolani ularni tushunishga, hattoki, ko’mak berishga chaqiradi. Masalan, topganini o’zi ko’chada yeb, alkogolga almashtirib kelib, achchig’ini yana boladan oladi-da, puli asli kam ekanligini, ichmasa turolmasligini bolaga tushuntiradi. Gipoprotektsiya – shunday www.scientificprogress.uz «SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 6 Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|