www.scientificprogress.uz
Page 210
Nodir sardorni va Dashti Qipchoqqa O’rta Yuz qozoqg’a Olloberdi xo’jani elchi qilib
yuboriladi
3
.
Munis “Firdavs ul-iqbol”da yozishicha, 1228 (1813-1814) yili Umarshayx va
Amirxonkim... Xuroson bilodining xonlariga elchi qilib yubormish erdi...
ostonbo’sliqqa yetib, barcha xonlarning arizadosht va ixlosnomalarin yetkurdilar...
Rabi'-al-avval oyining avoyilida Hasan Murod otaliq Buxoro elchisi Boymuhammad
jarchi boshi bilan... Muhammad Rahimxon mulozimatiga foyiz bo’ldi. Mohi
mazkurning avoxirida Berdi inoqni elchiyi mazburg’a qo’shub, Buxoroga irsol qildi...
Mazkur oyning 27 sida, yakshanba kuni Berdi inoq Amir Haydarning elchisi
Podshoxoja sadr bila Buxorodin kelib, ostonbosliq sharafiga ixtisos topdilar. Jumod-
il-avval oyining 10 ida, juma kuni Kurdistondin elchilar kelib... tansuqoti mutakosira
peshkash chiqdilar... Buxoro elchisi Podshoxojaga yana Berdi inoqni masxub qilib,
Buxoroga yubordi. Jumodiy-as-soniy oyining 8 ida, juma kuni Xuroson elchilarin ixsoni
podshohona va in'omi begarona bila bahramand qilib, o’z yurtlariga ruxsat berdi.
Badirxon bek va Muhammad Husayn bekni, Sattor Kuli og’o bila mazkur bo’lg’on
elchilarga qo’shib yubordi. Bu mazmun bilakim: Agar ellik va itoat izhorida sodiq
bo’lsalar, kuz faslida inshoollo ul tarafga azm etkumizdir. Agar el muxolif bo’lsalar,
alar samtig’a nuhzat qilg’umizdir. Agar el bo’lsalar, Saodat qulixon yanglig’ akobir va
mo'tabar kishilardan ko’p kishi mulozimatga irsol qilib, zakot va xirojni kamo haqqahu
yuborsinlar. Agar seshanba kuni Xuroson azimati bila, yolga tushub ravon bo’ldilar
4
.
1230/1815 - 1816 yili Berdi inoq Buxoro elchisi bila mulozimatga yetdi. Ul
ovonda Ho’qand viloyatining hokimi Umarxondin Sayid Muhammad xoji elchilikka
kelib, ostonbo’sliq sharafin topdi
5
.
Xivalik tarixnavislar Munis, Ogahiy va Bayoniy tomonidan yozib qoldirilgan
dalillar, shubhasiz, O’rta Osiyo, ayniqsa, O’zbekiston xalqlari tarixini o’rganishda katta
ahamiyatga ega. Lekin ular o’z asarlarini yozar ekanlar, ko’p masalalar haqida
gapirishsa-da, ularni tafsiloti bilan yoritmaydilar.
Masalan, Xiva xonligiga atrof xonliklardan va mamlakatlardan elchilarning kelishi
va kimlarning elchi bolib kelganini ko’rsatsalar-da, lekin ularning kelishdan
maqsadlari, nima masala ustida suhbat qilganliklari haqida gapirmaydilar.
1281/1815 - 1816 yili Kandum sardorni Buxoroga elchi qilib yubordi. Ramazon
oyining 10 ida, shanba kuni Buxoro elchisi Nurmuhammadbek Xivaga keldi.
Mazkur Xorazmda yozilgan asarlarning mualliflari boshqa mamlakatlar bilan
bolganidek, Qo’qon va Buxoro xonliklari bilan ham bolgan diplomatik
munosabatlarga oid ma'lumotlarni keltirib o’tishda davom etadilar. 1259/1843 yili
zulqada oyining 14 ida chohorshanba kuni ul hazrat (Rahimqulixon - Q. M.)
Ho’qand elchisi Qorabosh dodxohga Bobobekni elchilik yosuni bila qoshub
3
Шу асар. Инв. No 5364л. 171 б - варақ.
4
Шу асар. Инв. No 5364/I. 177 б- варақ.
5
Шу асар. Инв. No 5364/I. 186 а-б - варақ.
SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 2 ǀ 2022
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
Dostları ilə paylaş: |