Sədi Şirazi GÜLÜstan

VIII FƏSİL 
 
SÖHBƏT QAYDALARI HAQQINDA 
 
(Hikmət və nəsihətlər) 
 
 
Hikmət. Mal-dövlət yaşamaq üçündür, yaşamaq mal-dövlət 
yığmaq üçün deyil. 
Ağıllı bir adamdan soruşdular: 
 –Xoşbəxt kimdir, bədbəxt kim?  
 Dedi: 
 –Xoşbəxt odur ki, əkər–yeyər, bədbəxt odur ki, qoyub–gedər. 
 
Beyt 
 
Namaz qılma o heçə ki, heç bir xeyir demədi, 
Ömrü boyu ehtirasla mal topladı, yemədi. 
 
 
Hədis. Musa əleyhissəlam Qaruna nəsihət edib deyirdi: – Başqa-
larına yaxşılıq elə, necə ki, allah sənə yaxşılıq edibdir. Eşitmədi, 
aqabətin eşitdin. 
 
Şer 
 
O adam ki, dinar, dirəm ilə xeyir görmədi, 
Dinar, dirəm üstə başı getdi əldən nəhayət. 
İstəyirsən xoş olasan sən hər iki dünyada, 
Xəlqə kərəm et ki, sənə allah etmiş kəramət. 
 
 
Nəsihət.  Ərəblər deyirlər: bağışla, lakin minnət qoyma, çünki 
faydası özünə qayıdacaqdır. 
 
Şer 
 
Kəramət ağacı hara düşdüsə, 
Boy atıb yüksəldi fələklərəcən. 
Əgər istəyirsən bar verə daim, 
Minnət ərəsilə onu kəsmə sən. 
 
217
 
Şer 
 
Allaha şükr elə, ki fayda vardır 
Onun baxışında, fəzilətində, 
Şaha minnət qoyma xidmqtinlə, bil 
Səni o saxlamış öz xidmətində. 
 
 
Hikmət. İki adam havayı zəhmət çəkib, faydasız əmək sərf edər: 
biri yığıb yeməyən, o biri bilib etməyən. 
 
Şer 
 
Biliyin olsa da bir ümman qədər, 
Nadansan əməlin olmasa əgər, 
Eşşəyə yüklənsə bir neçə kitab, 
Nə alim olar o, nə də süxənvər. 
Başı boş o yazıq heyvan nə bilsin, 
Dalında odundur, ya kitab–dəftər. 
 
 
Nəsihət. Elm əqidəli olmaq üçündür, dünya malı  yığmaq üçün 
deyildir. 
 
Beyt 
 
Kim satsa biliyi, məsləki, dini, 
Elə bil odlamış öz xirmənini. 
 
 
Hikmət. Oxuduğuna  əməl etməyən alim məşəl gəzdirən kora 
bənzər. 
 
Beyt 
 
Faydasız keçirsə ömrünü insan, 
Qızılı tullayar bir şey almadan. 
 
 
Hikmət. Ölkə  ağıllı adamlarla gözəllənər, din pak adamlarla 
möhkəmlənər. 

 
218
 
Şahlar alimlərin məsləhətinə daha çox möhtacdır, nəinki alimlər 
şahların mərhəmətinə. 
 
Şer 
 
Ey padişah, əgər məndən istəyirsən nəsihət, 
Bu mənalı sözlərimi sən həmişə sal yada: 
İşi ancaq alimlərə tapşır sən əl-əlbət 
Hərçənd alim işə möhtac deyildir heç dünyada 
 
 Uç 
şey  əbədi yaşamaz: – Mal ticarətsiz, elm mübahisəsiz və 
hökmdar siyasətsiz... 
 Pislərə  rəhm edib, yaxşıları incitmək– zalimləri bağışlayıb, 
məzlumlara zülm etməkdir. 
 
Beyt 
Xəbisə nə qədər etsən ehtiram, 
Sənin dövlətinə qatacaq haram. 
 
 
Hikmət. Padşahların dostluğuna, uşaqların xoşavazlığına etibar 
yoxdur. Biri riya ilə dəyişilər, biri röya ilə. 
 
Beyt 
 
Min dostlu məşuqə könül vermə sən, 
Verəndə ürəyi ayır bədəndən. 
 
 
Nəsihət. Sirrini yoldaşına bildirmə, nə bilirsən bəlkə bir gün 
düşmən oldu. Düşmənin də çox zərər vurma, bəlkə bir gün dost oldu. 
Gizlətmək istədiyin sözü ən sədaqətli dostuna belə demə, çünki hər 
bir dostun öz dostu, dostunun da öz dostu var... 
 
Şer 
 
Susmaq çox yaxşıdır, nəki, sirri sən 
Birinə deyərək, «demə» deyəsən. 
Suyunu gözündən bağla çeşmənin, 
Çünki arx dolarsa daşacaq yəqin. 
 
219
 
Beyt 
 
O söz ki, aşkarda deyə bilməzsən, 
Onu gizlində də heç söyləmə sən. 
 
 
Nəsihət.  Zəif düşmən tabe olursa, o bunu güclü ola bilmək 
xatirinə edir. Əgər dostların dostluğuna etibar yoxdursa, düşmənin 
yaltaqlığına necə etibar etmək olar?! Kiçik düşmənə etinasız baxmaq, 
xırda qığılcıma məhəl qoymamaq kimidir. 
 
Şer 
 
Əlinə keçəntək düşməni öldür, 
Çünki od yüksəlsə odlanar cahan. 
Qoyma düşməni heç oxa əl atsın, 
Onu tik ox ilə o əl açmadan. 
 
 
Nəsihət. İki düşmən arasında elə söz danış ki, onlar dostlaşanda 
utanmayasan! 
 
Şer 
 
İki şəxsin arasında savaş bənzər bir oda, 
Odun tökər od üstünə söz gəzdirən o bədbəxt. 
Vuruşanlar çox çəkməz ki, barışarlar yenidən, 
O naxələf ortalıqda qalıb çəkər xəcalət. 
Anlamazdır iki adam arasına od salan, 
Çünki özü bu atəşdə yanacaqdır nahayət. 
 
Şer 
 
Sözünü dostuna yavaşca danış, 
Ta qulaq asmasın qan içən əğyar. 
Divar qarşısında söz deyən zaman, 
Bil ki, divarın da qulaqları var. 
 
 
Hikmət. Düşmənlə barışanın məqsədi dostlarla savaşmaqdır. 

 
220
 
Beyt 
 
Ey ağıl sahibi o dostdan yan dur, 
Ki, daim düşmənlə oturub–durur. 
 
Nəsihət. Bir işə başlarkən tərəddüd etsən az zərərli tərəfini qəbul 
et. 
 
Beyt 
 
Sərt danışma başqası deyərsə xoş söz sənə, 
Dava cavabı vermə sülh qapısın döyənə. 
 
 
Nəsihət. Qızıl ilə düzələn işdə, canı təhlükəyə salmaq ağılsızlıq-
dır. 
 
Beyt 
 
Elə ki, əl üzdün bütün ümiddən. 
Haqlısan qılınca əl atanda sən. 
 
 
Nəsihət.  Zəif düşmənə  rəhmin gəlməsin, güclənsə  sənə  rəhm 
etməyəcəkdir. 
 
Beyt 
 
Düşməni zəif görcək qürrələnmə heç zaman, 
Hər sümükdə bir məğz var, hər köynəkdə bir cavan. 
 
 
Nəsihət. Kim pis adamı öldürsə, xalqı onun bəlasından qurtarar, 
onu isə allahın əzabından. 
Şer 
Yaxşılıq çox yaxşı sənətdir, amma, 
Cəllad yarasına məlhəm qoyma sən. 
İlana rəhm edən bilməyir məgər, 
Adəm övladına zülm edir həmən. 
 
 
221
 
Nəsihət. Düşmənin nəsihətini qəbul etmək xatadırsa, onu 
eşitmək rəvadır, çünki dediyinin əksinə  əməl etdikdə, təmamilə 
düzgün iş görmüş olarsan! 
 
Şer 
 
Qaç düşmən dediyi sözlərdən hər an, 
Olarsan axırda bil ki, peşiman. 
O sənə göstərsə yolu dümbədüz, 
Sola dön, o yolu hesab etmə düz. 
 
 
Hədsiz sərtlik dəhşət yaradar, yersiz mülayimlik hörmət azaldar. 
Nə elə qaba ol ki, səndən qaçsınlar, nə elə yumşaq ol ki, üzünə qabar-
sınlar! 
 
Şer 
 
Adam həm sərt olar, həm də mülayim, 
Aqil peşə etməz sərtliyi daim. 
Olsan çox mülayim qudurar düşmən, 
Sərt olsan düşərsən qədrü qiymətdən. 
Çalış həddən artıq özünü öymə, 
Həddindən artıq da qəddini əymə! 
 
Şer 
 
Qoca atasına dedi bir çoban; 
– Mənə bir öyüd ver, ey aqal insan! 
Dedi: Xeyrxah ol, nə bir o qədər, 
Ki, qurdlar sürünü eyləsin hədər. 
 
 
Hikmət.  İki adam dinin və dövlətin düşmənidir: – helmi 
olmayan hakim, elmi olmayan alim. 
 
Beyt 
 
Olmasın ölkədə elə padişah 
Bilməsə ki, ondan böyükdür allah. 

 
222
 
 
Nəsihət. Gərək şah düşmənə elə hiddətlənməsin ki, dostların da 
inamı  qırılsın. Hirs atəşinin ilk odundan qəzəb sahibi yanar, alovun 
düşmənə çatıb–çatmaması isə sonraya qalar. 
 
Şer 
 
Torpaqdan yaranan insan övladı, 
Yel kimi təkəbbür göstərməz bir an. 
Belə ki, odlusan, təkəbbürlüsən, 
Bilmirəm oddansan ya ki, torpaqdan. 
  
Şer 
 
Biləqanda
110
 bir abidlə görüşdüm, 
Dedim: mənə bir öyüd ver, et dua. 
Dedi: get sən dozümlü ol, torpaqtək, 
Biliyini basdır ya da torpağa. 
 
 
Hikmət. Xasiyyəti pis adam elə bir düşmən əlinə keçmişdir ki, 
hara getsə canını onun cəngindən qurtara bilməyəcəkdir. 
 
Beyt 
 
Bədcins bəla əlindən fələyə qaçsa əgər, 
Öz xisləti əlindən yenə də bəla çəgər. 
 
 
Nəsihət. Düşmən qüvvələrini dağılmış görsən, cəm ol, toplanmış 
görsən, sayıq. 
 
Şer 
 
Düşmənlər pərişan olduğu zaman, 
Dostlarla kef elə, çəkmə dərdü qəm. 
Gördün ki, düşmənlər dilbirdir, durma, 
Kamanı saz elə, hasarı möhkəm. 
 
 
Hikmət. Tədbirləri baş tutmayanda düşmən dostluq fikrinə 
 
223
düşər və dostluqla elə işlər görər ki, onu heç bir düşmən bacarmaz.  
 
 
 
Nəsihət.  İlanın başını düşmən  əlilə  əz, hər iki tərəfi xeyirlidir: 
düşmən qələbə çalarsa, ilanı öldürmüş olarsan, ilan qalib gələrsə, 
düşməndən qurtararsan! 
 
Beyt 
 
Davada qorx zəif düşməndən hər an, 
O, şiri hədələr öldüyü zaman. 
 
 
Nəsihət. Xəbər ürək açan deyilsə, sən sus, başqası desin. 
 

 
224
Beyt 
Ey bülbül, sən gətir bahar xəbəri, 
Qoy bayquş söyləsin pis xəbərləri. 
 
Nəsihət. Qəbul edəcəyinə əmin olmayınca, heç kəsin xəyanətini 
şaha açma, yoxsa öz həyatını təhlükəyə salmış olarsan. 
 
Beyt 
 
Sözünü o zaman söylə ki, yəqin, 
Nəticə verəcək sənin sözlərin. 
 
 
Nəsihət.  Nəsihətdən dəm vuran adamın özü başqalarının 
öyüdünə möhtacdır! 
 Düşmənin sözünə aldanma, məddahın tərifini qulağa alma; biri 
kələk üçündür, biri çörək! Qoyunu topuğundan püfləyəndə şişdiyi 
kimi, axmağı da tərifləyəndə şişər! 
 
Şer 
 
İnanma o məddah şairlərə ki, 
Bir zərrə nəfüçün səni mədh edər. 
Verməsən ona bir mənfəət, inan, 
Eybini sayacaq beş yüz o qədər. 
 
 
Hikmət. Danışana eyib tutan olmasa, danışığı islah olmaz! 
 
Beyt 
 
Öz sözünün lütfünə qürrələnmə bir belə, 
Qanmazın boş tərifi və öz bəyənməyinlə. 
 
 
Hikmət. Hər kəsə özü kamallı, övladı camallı görünər! 
 
Lətifə 
 
Yəhudilə müsəlman savaşırdı bir zaman, 
Gülmək tutdu məni çox onların əhvalından. 
Müsəlman deyirdi ki, qəbaləm yalansa qoy, 
 
225
Bir yəhudi olum mən. olmasın məndə vicdan. 
Yəhudi söyləyirdi Tövrata and içirəm, 
Əgər mən yalan desəm, qoy adlanım müsəlman. 
Ağıl silinsə əgər bu dünyadan büsbütün, 
Yenə bir kəs özünü bilməz cahil və nadan. 
 
 Hikmət. On adam bir süfrə başında yeyə bilər, iki it bir cəmdək 
üstə dalaşmaya bilməz! Tamahkara dünyanı da versən doymaz, 
gözütoxa bir çörək də  bəs olar. Mal çoxluğundansa, göz toxluğu 
yaxşıdır! 
 
Beyt 
 
Bir çörək doldurar bağırsaqları, 
Dar gözü doydurmaz dünyanın varı. 
 
Şer 
 
Ölən zaman atam edib vəsiyyət, 
Mənə verdi ancaq bircə   nəsihət. 
Dedi: Şəhvət oddur, uzaq ol ondan, 
Uzaqlaş sən bu cəhənnəm odundan. 
Cəhənnəmdə yanmaqa tab etməzsən, 
Öz səbrinlə su səp ona indidən. 
 
 
Nəsihət. Varlı vaxtında kömək etməyən, yoxsul zamanında kö-
mək görməz. 
 
Beyt 
 
Dünyada ən bədbəxt mərdümazardır, 
Dara düşsə hamı ondan bezardır. 
 
 
Tələsik düzələn şeyin ömrü çox olmaz. 
 
Şer 
 
Deyirlər ki, qırx ilə Şərq elində, 

 
226
Qayırırlar bir dənə çin kasası  
Mərvdəştdə
111
 hər gün yüzü qayrılar, 
Görürsən də necə olur bahası?! 
 
Şer 
 
Yumurtadan çıxan kimi cücə ruzi axtarar, 
Bilməz lakin şüur nədir, doğulanda hər insan. 
O tez qandı, tez usandı, axır qaldı əli boş 
Bu təmkinlə, fəzilətlə şöhrət tapdı anbaan. 
Şüşə boldur, buna görə ona qiymət verilməz, 
Qiymətlidir inci, çünki olubdur az tapılan. 
 
Nəsihət. Hər şey səbrlə düzələr, tələsən tərsə düşər. 
 
Şer 
 
Gözümlə görmüşəm biyabanda mən, 
Təmkinlə yol gedən qaçanı ötdü. 
Sürətli səmənd at yoruldu yolda, 
Dəvəsə ahəstə mənzilə yetdi. 
 
 
Nəsihət. Nadan üçün susmaqdan yaxşısı yoxdur, lakin əgər o 
bunu bilsəydi, nadan olmazdı. 
 
Şer 
 
Sənin ki, kamalın, şüurun yoxdur, 
Yaxşıdır dilini salasan bəndə. 
Adamı öz dili hörmətdən salar, 
Puç qoz da bilinər yüngül gələndə, 
 
Lətifə 
 
Bir əbləh daima çalışırdı ki, 
Eşşəyə öyrətsin hərfi təmamən, 
Bir ağıllı dedi: – Ay axmaq kişi, 
Əl çək bu xam xəyal, sarsaq əməldən, 
Heyvan danışmağı səndən öyrənməz, 
 
227
Barı sən susmağı heyvandan öyrən. 
 
Şer 
 
Hər kəs çalışsa ki, tez versin cavab, 
Çox sözü səhv olar çəgər iztirab, 
Ya dil aç söz söylə huşlu insantək, 
Ya da sus danışma dilsiz heyvantək. 
 
 Hikmət. Kim özündən çox bilənlə mübahisə etsə ki, biliyi 
meydana çıxsın, biliksizliyi ortaya çıxar. 
 
Beyt 
 
Səndən ağıllılar bir söz deyəndə, 
Etiraz eləmə, yaxşı bilsən də. 
 
 
 Hikmət. Pislə oturan yaxşılıq qazana bilməz. 
 
Şer 
 
Mələk divlə oturarsa bir yerdə, 
Öyrənəcək hiylə, riya, xəyanət. 
Sən pislərdən öyrənməzsən yaxşılıq, 
Qurddan olmaz kürk dərisi nəhayət. 
 
 
Nəsihət. Xalqın gizli eybini açma ki, onları rüsvay edərsən, 
özünü etibardan salarsan. 
 Elm 
oxuyub 
əməl etməyən adam, yer sürüb toxum səpməyən 
əkinçiyə bənzər! 
 
İmansız adamda ibadət olmaz, ağılsız adama dövlət yaraşmaz! 
Savaşda zirəng olan adam mülayim olmaz! 
 
Beyt 
 
Sanma ki, çadrada bir cananədir, 
Bəlkə açıb gördün qarı nənədir. 
 

 
228
 Hikmət.  Əgər hər gecə  Qədr gecəsi olsaydı, onda əsl Qədr 
gecəsi qədrsiz olardı. 
 
Beyt 
 
Kövhər adlansaydı dünyada hər daş, 
Bir qiymət alardı onda: kövhər, daş. 
 
 Hikmət. Hər zahiri göyçək olanın batini də gözəl olmaz. İş  tə-
biətdədir, surətdə deyil. 
 
Şer 
 
Hər kişinin üzündən bilmək olar bir gündə, 
Onun elmi, şüuru yüksəlmiş haralara, 
Lakin onun qəlbini bildim deyə fəxr etmə! 
İllər lazım özünü bildirsin qəlbi qara. 
 
 
Nəsihət. Böyüklərlə davaya qalxanlar öz qanlarına qəltan 
olarlar. 
 
Şer 
 
Özünü çox böyük hesab eyləmə, 
Düz demişlər biri iki görər çaş. 
Çox çəkməz kəlləni sınmış görərsən. 
Qoçla vuruşmağa tab etməz bu baş. 
 
 Hikmət. Şirlə pəncələşmək, şəmşirlə yumruqlaşmaq ağıllı adam-
lara yaraşmaz. 
 
Beyt 
 
Məstilə gücünü sınama bir an, 
Əlini qoynunda saxlayıb, dayan. 
 
 
Nəsihət. Gücsüz güclüyə igidlik göstərmək istəsə, öz qətlində 
düşmənə kömək etmiş olar. 
 
229
 
Şer 
 
Ana uşağının nə gücü vardır. 
Vuruşsun cənkavər bir pəhləvanla. 
Zəif nadanlıqdan qırar qolunu, 
Döyüşsə dəmirqol bir qəhrəmanla. 
 
 
Hər kəs nəsihət eşitməsə, danlaq eşitməlidir. 
 
Beyt 
 
Əgər qulağına girmir nəsihət, 
Sus, səni danladığım vəqt! 
 
 Hikmət. Küçə itlərinin ov itini görməyə gözü olmadığı kimi, 
hünərsizlərin də hünər sahibini görməyə gözləri olmaz, hay-küy 
qoparırlar, lakin qabağa gəlməkdən qorxarlar, yəni rəzil adam 
sənətdə birinə üstün gələ bilmədikdə böhtana başlayıb onun üstə 
düşər. 
 
Beyt 
 
Paxıllar çox qiybət etməyi sevər, 
Susarlar qarşıda dilli görsələr. 
 
 Hikmət. Qarın olmasaydı heç bir quş tora düşməzdi, bəlkə  də 
heç ovçu tor qurmazdı. 
 
Filosoflar gec-gec yeyər, möminlər doymadan çəkilər, zahid 
qarnı tutunca, gənclər nimçədəki qurtarınca, qocalar tar təgüncə, 
qələndərlər isə mədədə yer, süfrədə çörək qalınca yeyərlər 
 
Beyt 
 
İki gün qarınqulu yata bilməz sübhəcən, 
Bir gün dolu mədədən, bir gün də boş mədədən. 
 
 
 Hikmət. Arvada qulaq asmaq, abdala süfrə açmaq günahdır. 

 
230
 
Beyt 
 
Rəhm etsən qan içən vəhşi pələngə, 
Qoyuna zülm edib salırsan çənkə. 
 
 Hikmət. Kimin qarşısında öz düşmənidir, öldürməsə özü öz 
düşmənidir. 
 
Beyt 
 
Əldə daş, qıvrılır daş üstə ilan, 
Səbr edib düşünməz ağıllı olan. 
 
 Hikmət. Bəziləri isə bu fikrin əleyhinədirlər. Onlar deyirlər: – 
Əsiri öldürməkdən, səbr etmək daha məsləhətdir, çünki ixtiyar 
əldədir, istəsən öldürərsən, istəsən bağışlarsan, lakin tələsik öldürsən, 
bir də lazım ola bilər, geri qaytara bilməzsən, peşman olarsan. 
 
Şer 
 
Dirini öldürmək mümkündür hər an, 
Ölünü diriltmək olmaz heç zaman. 
Ox atan lazımdır səbr etsin bir az, 
Kamandan çıxan ox bir də qayıtmaz. 
 
 Hikmət. Cahillərə baş qoşan alim hörmət gözləməməlidir. Cahil 
adam heyvərəlik və uzunçuluqda alimə üstün gəlsə  təəccüblü 
deyildir, çünki həmişə daş cəvahiri sındırar. 
 
Beyt 
 
Bülbülün qarğa ilə birkə olsa qəfəsi, 
Təəccublü deyildir çıxmasa onun səsi. 
 
Şer 
 
Əgər hünər sahibini incitsə bir hünərsiz, 
 
231
Onun qanı bu təhqirdən zərrə qədər qaralmaz. 
Çünki sınsa qara daşla bir zər kasa, heç zaman, 
Daşın qədri yüksəlməz və zərin qədri azalmaz. 
 
 
Ağıllı adamın axmaqlar qarşısında susmağı  təəccüblü deyildir, 
çünki nağara səsi, tar səsinə, sarımsaq iyi isə ənbər qoxusuna həmişə 
üstün gələr. 
 
Şer 
 
Bir cahil hay-küylə qaldıraraq səs 
Qoymadı aqali bir alsın nəfəs. 
Məlumdur ki, həzin ahəngli hicaz, 
Döyüş təbilinin səsini basmaz. 
 
 Hikmət. Cavahir toz-torpaqa batsa da yenə qiymətini itirməz, 
toz–torpaq göyə qalxsa da yenə qiymətə minməz. Tərbiyəsiz istedad 
heyfdir, istedadsız tərbiyə isə mümkün deyildir. Kül oddan əmələ 
gəldiyi üçün ali əsli–nəsəbi vardır, lakin özündə hünər olmadığından 
torpağa bərabərdir;  şəgərin qiyməti qamışdan  əmələ  gəldiyi üçün 
deyil, təbiətində şirinlik olduğu üçündür. 
 
Şer 
 
Kənanın yox idi hünəri, ona 
Peyğəmbər nəsili açmadı müşkül 
Sən qızı göstərmə, hünəri göstər. 
İbrahim
112
 oddandır, tikandan da gül. 
 
 Hikmət. Müşk odur ki, ətir versin, nəinki əttar desin. 
 
Beyt 
 
İnsanda vardırsa hünərdən əsər, 
Özü susarsa da danışar hünər.  
 
Beyt 
 

 
232
Aqil əttar dükanıtək: özü sakit, ətri xoş, 
Cahil döyüş təbli kimi: özü küylü, içi boş. 
 
Şer 
 
Məsəl var deyərlər: kamil bir alim 
Cahillər içinə düşərsə əgər 
O bənzər pəriyə korlar içində, 
Ya zındıq evində Qurana bənzər. 
 
 
Nəsihət. Bir ömürdə  ələ  gələn dostu, bir anda incidib əldən 
vermə. 
 
 
233
Beyt 
 
Neçə ilə daş ləl olar qoca dövran içində, 
Aman daşa çırpma onu, sən də bir an içində. 
 
 Hikmət.  İradəsiz kişi həyasız arvadın  əlindən yaxasını qurtara 
bilmədiyi kimi, ağıllı da nəfsin əlindən öz canını qurtara bilmir. Gücə 
əsaslanmayan bir tədbir  əfsanəyə  bənzər, tədbirə  əsaslanmayan bir 
güc isə divanəyə.  Əvvəlcə  tədbir və qabiliyyət lazımdır, sonra 
hökmranlıq. 
 
Beyt 
 
Ölkəsindən əvvəl tədbir, zəka lazım hər şaha 
Ki, nadanın səltənəti meydan oxur allaha. 
 
 
Yeyib paylayan igid, yığıb saxlayan abiddən yaxşıdır. Yalnız 
camaatın xoşuna gəlmək xatirinə bu dünyanın eyş-işrətindən əl çəkən 
adam, halal şöhrəti atıb, haram şəhvətdən yapışmış olar. 
 
Şer 
 
Abid allah xatirinə guşənişin olmasa, 
O yazıq nə görə bilər qaralmış bir aynada. 
 
 Hikmət. Dənə–dənə bol olar, dama–dama göl olar, yəni gücü 
çatmayan adamlar kiçik daş  yığıb saxlayar, fürsət düşcək zalimdən 
qisas alar. 
 
Beyt 
 
Qətrələr toplaşıb çay olur haman, 
Çaylar da birləşib yaradır ümman. 
 
Beyt 
 
Yığılıb göl olar kiçik damlalar, 
Balaca dənlərdən düzələr anbar. 

 
234
 
 Hikmət. Alim avamların səhvlərinə göz yummamalıdır. Bunun 
hər iki tərəfə ziyanı vardır: bu tərəfin  əzəməti azalar, o tərəfin 
cəhaləti artar. 
 
Beyt 
 
Alçaqla danışsan xoş dil ilə sən, 
O da lovğalanıb öyünər həmən...