See discussions, stats, and author profiles for this publication at

Yashirin yoki norasmiy iqtisodiyot 
– rasmiy hisobotlarda 
va 
rasmiy 
shartnomalarda 
aks 
ettirilmaydigan 
xo‗jalik 
munosabatlari yig‗indisi. 
Yumshoq valyuta 
– xalqaro miqyosda to‗lov vositasi 
vazifasini bajara olmaydigan, ya‘ni tashqi konvertirlikka ega 
bo‗lmagan valyutalar.

---

686 
Qadriyat 
– 
voqelikdagi 
muayyan 
hodisalarning 
umuminsoniy, ijtimoiy-axloqiy, madaniy-ma‘naviy ahamiyatini 
ko‗rsatish uchun qo‗llanadigan falsafiy-sotsiologik va aksiologik 
tushuncha. Jamiyat, inson va inson uchun ahamiyatli bo‗lgan 
barcha narsa, hodisa va voqealar: erkinlik, ezgulik, tenglik, 
tinchlik, haqiqat, ma‘rifat, madaniyat, moddiy va ma‘naviy 
boyliklar, obida-yodgorliklar, go‗zallik, axloqiy xislat hamda 
fazilatlar, an‘ana, urf-odat, udum va boshqalar hisoblanadi.
Qattiq valyuta –
iqtisodiy va siyosiy jihatdan barqaror 
hisoblangan mamlakatlarning almashuv kursi barqaror bo‗lgan 
valyutalari.
Qonun –
eng muhim va barqaror ijtimoiy munosabatlarni 
tartibga soladigan hamda O‗zR Oliy Majlisi tomonidan yoki 
referendum o‗tkazish orqali qabul qilinadigan normativ-huquqiy 
hujjat. O‗zRning Konstitutsiyasi, O‗zRning qonunlari, O‗zR Oliy 
Majlisi palatalarining qarorlari qonunlar hisoblanadi.

---

687 
ILOVALAR 
1-ilova
Korrupsiyaga tortilganlik ideksi 2020

 
O‗r
in 
Mamlakat 
Bal-
lar 
O‗
rin 
Mamlakat 
Bal-
lar 
1 
Daniya 
87 
41 
Kabo-Verde
58 
2 
Yangi Zelandiya
87 
42 
Kipr
58 
3 
Finlandiya
86 
43 
Polsha
58 
4 
Singapur 
85 
44 
Kosta-Rika
56 
5 
Shvetsiya
85 
45 
Chexiya Kolumbiya 
56 
6 
Shveysariya 
85 
46 
Gruziya 
56 
7
Norvegiya 
84 
47 
Latviya
56 
8 
Gollandiya 
82 
48 
Dominikan Respublikasi 55 
9 
Germaniya 
80 
49 
Sent luyis
55 
10 
Lyuksemburg 
80 
50 
Mal‘ta
54 
11 
Islandiya
78 
51 
Grenada
53 
12 
Avstraliya
77 
52 
Italiya
53 
13 
Avstriya 
77 
53 
Malayziya 
53 
14 
Kanada 
77 
54 
Ruanda
53 
15 
Buyuk Britaniya
77 
55 
Saudiya Arabistoni
53 
16 
Gonkong 
76 
56 
Mavrikiy
52 
17 
Belgiya
75 
57 
Namibiya
52 
18 
Estoniya 
74 
58 
Omon
52 
19 
Irlandiya 
74 
59 
Slovakiya 
50 
20 
Yaponiya 
73 
60 
Kuba 
48 
21 
BAA
71 
61 
Gretsiya
48 
22 
Urugvay
71 
62 
Iordaniya
48 
23 
Fransiya 
69 
63 
Xorvatiya
47 
24 
AQSH
69 
64 
San-Tome va Prinsipi
46 
25 
Butan 
68 
65 
Vanuatu
46 
26 
Chili 
67 
66 
Argentina 
45 
27 
Seyshel orollari 
66 
67 
Belorussiya
45 
28 
Tayvan 
65 
68 
Chernogoriya
45 
29 
Bogam orollari
64 
69 
Sinegal
45 
30 
Barbados
62 
70 
Vengriya
44 
31 
Portugaliya
62 
71 Ruminiya
44 
32 
Qatar
62 
72 
JAR
44 

---

688 
33 
Ispaniya
62 
73 
Surinam
44 
34 
Botsvana
61 
74 
Bolgariya
43 
35 
Bruney darussalam 
60 
75 
Yamayka
43 
36 
Isroil
60 
76 
Tunis
43 
37 
Litva
60 
77 
Armaniston
42 
38 
Sloveniya
60 
78 
Baxrayn
42 
39 
Janubiy Koreya 
59 
79 
Salomon orollari 
42 
40 
Sent vinsent va 
Grenadin
59 
80 
Benin 
41 
81 
Xitoy 
41 
127 Azarbajan 
30 
82 
Gana 
41 
128 Jibutiya 
30 
83 
Hindiston 
41 
129 Qirg‗iziston 
30 
84 
Marokash 
41 
130 Ukraina 
30 
85 
Burkino-Faso 
40 
131 Gvineya 
29 
86 
Gayana 
40 
132 Laos 
29 
87 
Indoneziya
40 
133 Moldiviya 
29 
88 
Quvayt
40 
134 Mali 
29 
89 
Lesoto
40 
135 Meksika 
29 
90 
Trinidad tabakko 
40 
136 Myanma 
29 
91 
Serbiya
39 
137 Togo 
29 
92 
Turkiya
39 
138 Dominikan Respublikasi 28 
93 
Ekvador 
38 
139 Keniya 
28 
94 
Shri-lanka
38 
140 Livan
28 
95 
Sharqiy Timor
38 
141 Liberiya 
28 
96 
Kolumbiya
37 
142 Mavritaniya 
28 
97 
Efiopiya 
37 
143 Papua - Yangi Gvineya 
28 
98 
Gambiya
37 
144 Paragvay 
28 
99 
Tanzaniya
37 
145 Rossiya 
28 
100 Vetnam
37 
146 Uganda
28 
101 Bosniya-Gersogoviniya 36 
102 Kosovo 
36 
147 Angola
26 
103 Panama 
36 
148 Bangladesh
26 
104 Peru 
36 
149 Gvatemala
26 
105 Tayland 
36 
106 Albaniya 
35 
150 Gonduras
26 
107 Aljir 
35 
150 Eron 
26 
109 Braziliya
35 
150 Mozambik
26 
110 Kot-divuar 
35 
150 Nigeriya 
26 

---

689 
111 Misr
35 
153 Kamerun
25 
112 Makedoniya
35 
154 Markaziy Afrika 
respublikasi 
25 
113 Mug‗iliston
35 
155 Komor orolllari 
25 
114 Salvador
34 
156 Tojikiston
25 
115 Qozog‗iston
34 
157 O‗zbekiston
25 
116 Nepal 
34 
158 Madagaskar
24 
117 Filippin 
34 
159 Zimbabve 
24 
118 Esvatin 
34 
160 Eritreya 
23 
119 Zambiya 
34 
161 Nikaragua 
22 
120 Serra Leone 
33 
162 Kambodja 
20 
121 Moldaviya 
32 
163 Chad 
20 
122 Nigeriya 
32 
164 Iroq 
20 
123 Pokiston 
32 
165 Burundi 
19 
124 Boliviya 
31 
166 Kongo 
19 
125 Gabon 
31 
167 Turkmaniston 
19 
126 Malavi 
31 
168 Kongo demokratik 
Respublikasi
18 
169 Gvineya Bissau 
18 
175 Sudan 
16 
170 Gaiti 
18 
176 Venesuella 
16 
171 Liviya 
18 
177 Yaman 
15 
172 Shimoliy Koreya 
17 
178 Suriya 
13 
173 Afg‗oniston
16 
179 Janubiya Sudan 
12 
174 Ekvador Gvineya 
16 
180 Samali 
9 

Mazkur reytingga biror bir mamlakat to‗g‗risidagi 
ma‘lumotlarning kiritilmasdan qolishi ushbu mamlakatda 
korrupsiyaning yo‗qligini ko‗rsatmaydi. Tahliliy ma‘lumotlarning 
yetishmasligi oqibatida ayrim mamlakatlar mazkur ro‗yxatga 
kiritilmasdan qolgan. 2019-yilda 180 ta mamlakat va hududlar 
ushbu reytingga kiritilgan bo‗lsa, 2015-yilda ularning soni 168 ta 
bo‗lgan.
 
 
 

---

690 
2-ilova 
Dunyoning ayrim mamlakatlarida xufyona iqtisodiyot 
ko‗lamlarini qisqartirish maqsadida ko‗riladigan chora -
tadbirlar
Chora -tadbirlar
Mamlakatlar
Soliqqa tortish 
1. Soliq yukini 
qisqartirish 
Yangi ish o‗rinlarini yaratish 
uchun soliq imtiyozlari berish. 
Niderlandiya, 
Buyuk 
Britaniya 
Yangi xodimlar uchun soliq 
imtiyozlari berish. 
Chernogoriya 
Ijtimoiy muhofazaga muhtoj 
aholi qatlamlarini soliqlardan 
ozod etish 
Vengriya 
Soliqqa tortilmaydigan daromad 
chegarasini oshirish. 
Bolgariya, 
Belgiya 
YAIMda yalpi soliq yukini 
qisqartirish (%). 
YIning ko‗plab 
mamlakatlarida
Individual daromad solig‗ini 
pasaytirish. 
Estoniya, 
Slovakiya 
RYInvestitsiya qilingan 
daromadlarni soliqdan ozod 
qilish. 
Estoniya 
Mehnat sig‗imli xizmatlar uchun 
QQSni pasaytirish. 
Gollandiya, 
Boliviya 
Korporativ daromad solig‗ini 
pasaytirish. 
Vengriya, 
Polsha, 
Slovakiya 
Ro‗yxatga olinmagan xodimlar 
ulushi yuqori bo‗lgan tarmoqlar 
uchun soliq imtiyozlari berish. 
Shvetsiya, 
Belgiya, 
Fransiya 
Norezidentlar uchun yagona soliq 
stavkasini belgilash. 
Chernogoriya 
2. Qonuniylikni 
rag‗batlantirish. 
Soliq tizimini 
Soliq tizimining shaffofligini 
oshirish. 
Avstriya, 
Gretsiya, 
Niderlandiya, 

---

691 
soddalashtirish 
Fransiya, 
Portugaliya, 
Daniya 
Kichik va o‗rta biznes uchun 
soliq 
tizimini 
soddalashtirish. 
Braziliya kichik va o‗rta biznes 
uchun soliq va to‗lovlarning 
integratsiyalashgan 
tizimi 
(SIMPLES)ni amaliyotga joriy 
etishi 
natijasida 
firmalarning 
ro‗yxatdan o‗tishi 10-30%gacha 
o‗sdi. Xuddi shuningdek, mehnat 
shartnomasisiz 
xodimlarni 
yollash darajasi ham qisqardi. 
Argentina ham o‗z navbatida 
kichik 
biznes 
uchun 
soddalashtirilgan soliq tizimini 
joriy etdi va bu esa soliq 
tushumlarining ko‗payishiga olib 
keldi. Biroq Boliviya va Chilida 
soddalashtirish borasida ko‗rilgan 
chora-tadbirlar aksariyat hollarda 
o‗z 
ijobiy 
natijasini 
bermaganligini ham aytib o‗tish 
lozim.
Keniya, 
Tanzaniya, 
Urugvay, 
Braziliya, 
Argentina 
Ro‗yxatga olish va to‗lovlarni 
amalga oshirishning onlayn 
tizimining joriy etilishi. 
Estoniya 
Norezidentlar uchun yagona soliq 
stvakasining belgilanishi. 
Chernogoriya 
QQS/daromad 
solig‗i/ning 
yagona soliqqa almashtirilishi. 
Lotin Amerikasi mamlakatlarida 
bunday chora -tadbirlar o‗z ijobiy 
natijasini 
berganligini 
kuzatishimiz mumkin, bunday 
chora-tadbirlarning qo‗llanilishi 
natijasida ko‗plab firmalar o‗z 
faoliyatlarini legallashtirishgan. 
Argentina, 
Boliviya, 
Braziliya, 
Chili, Kosta-
Rika, 
Dominikan 
Respublikasi, 
Gvatemala, 
Gonduras, 

---

692 
Meksika, 
Nikaragua, 
Paragvay, Peru 
Ijtimoiy ta‘minot
3. Yangi 
xodimlarni 
ro‗yxatga olishni 
rag‗batlantirish 
Shaxsiy badallar va daromad 
solig‗iga mutanosib ravishda 
ijtimoiy to‗lovlarni to‗lash. 
Estoniya va bir 
qator YI 
mamlakatlari 
Ijtimoiy himoyaga muhtoj aholi 
qatlamlari uchun badallarni 
qisqartirish. 
Vengriya 
Yangi xodimlar uchun badallarni 
qisqartirish. 
Polsha 
Pudratchi buyurtmachi -
kompaniyaning ijtimoiy ta‘minoti 
bo‗yicha ham javobgarlikni o‗z 
zimmasiga oladi. 
Germaniya, 
Niderlandiya, 
Buyuk 
Britaniya 
Ijtimoiy ta‘minot badallarini 
pasaytirish. 
Bolgariya 

---

693 
Mehnat faoliyatini tartibga solish 
4. Xodimlarni 
yollashdagi 
egiluvchanlik 
Ro‗yxatga olingan ishsizlar 
to‗liqsiz ish kuni ishlashlari va 
daromad olishlari mumkin. 
Chexiya 
To‗liqsiz ish kunini ko‗rsatgan 
holda mehnat shartnomalarining 
tuzilishi. 
Slovakiya 
Vaqtinchalik 
shartnomalarning 
egiluvchanligini oshirish orqali 
vaqtinchalik shartnomalarni joriy 
etish. Bunday tadbirlarning joriy 
etilishi Ispaniyada ro‗yxatdan 
o‗tmagan 
ishsizlar 
sonining 
qisqarishiga olib keldi. 
Ispaniya, 
Slovakiya, 
Argentina, 
Boliviya, 
Braziliya, 
Chili, 
Kolumbiya, 
Peru 
5.Mehnatga haq 
to‗lashdagi 
egiluvchanlik 
Yosh, hudud va shu kabi belgilar 
bo‗yicha tabaqalashgan minimal 
ish haqini joriy etish, narx 
indeksidan kelib chiqan holda 
minimal ish haqini eng yuqori 
darajagacha ko‗tarish. 
Polsha 
6. Xodimlarni 
ro‗yxatga olishni 
rag‗batlantirish 
Ro‗yxatga olinmagan xodimlarni 
legallashtirish. 
AQSH, 
Ispaniya, 
Italiya 
Ishsizlar uchun ―vaqtinchalik ish 
o‗rinlari‖ni joriy etish. 
Germaniya 
Ishsiz/mehnatga 
layoqatsiz 
insonlarning ijtimoiy ko‗makka 
muhtojlik darajasini qisqartirish 
va 
ularga 
ish 
izlashda 
ko‗maklashish. 
Bolgariya, 
Vengriya, 
Litva, 
Slovakiya, 
Buyuk 
Britaniya