See discussions, stats, and author profiles for this publication at
IV BOB. IQTISODIY XAVFSIZLIKKA TAHDIDLAR
Yüklə 13,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
IV BOB. IQTISODIY XAVFSIZLIKKA TAHDIDLAR
4.1-§. Iqtisodiy manfaatlar va tahdidlar Insonning faoliyatga olib keluvchi motivatsiya, ma‘lum harakatlarni amalga oshirish uchun uni uyg‗otuvchi, harakatlantiruvchi kuchlar yig‗indisi sifatida tushuniladi. Bu kuchlar insonning o‗zida va uning tashqarisida joylashgan bo‗lib, uni anglagan yoki anglamagan holda ayrim harakatlarni qilishga majbur etadi. Bunda alohida kuchlar va inson harakati o‗rtasida juda murakkab o‗zaro munosabat tizimi turadi, natijada har bir inson bir xil kuchlar ta‘siri ostidagi bir xil harakatlarga turlicha munosabat va ta‘sir bildiradilar. A.Maslou inson ehtiyojlarining murakkabligi va ularning motivatsiyaga ta‘sirini aniqladi. Uning fikricha, inson ehtiyojlarini beshta asosiy toifaga bo‗lish mumkin. Uning zamondoshi, Garvard universiteti ruhshunos olimi Murrey Maslouning fikriga asoslanib, ehtiyojlarning ierarxiyasini shakllantirdi. Maslouning ehtiyojlar ierarxiyasi qat‘iy tuzilmaga ega. Uning fikricha, quyi darajadagi ehtiyojlar insonning xulqiga yuqori darajadagi ehtiyojlardan avval ta‘sir etadi va ularning qondirilishi keyingi darajadagi ehtiyoj motivatsiyasini keltirib chiqaradi. Har bir aniq paytda inson shu vaqtda uning uchun muhim bo‗lgan va kuchli sezayotgan ehtiyojini qondirishga intiladi. Keyingi darajadagi ehtiyoj inson xulqida kuchli omilga aylanishi uchun quyi darajadagi ehtiyoj qondirilgan bo‗lishi kerak. Inson o‗z ehtiyojlari va ularni qondirish zarurligini anglaganda manfaat yuzaga keladi. Manfaat esa mehnatga, faoliyatga undovchi motivatsiyani vujudga keltiradi. Iqtisodiy manfaatlarni ro‗yobga chiqarishning ichki va tashqi shart- sharoitlari mavjud bo‗lib, ichki sharoitlarga shaxsning rivojlanishi, 92 konstitutsion tuzumning mustahkamlanishi, mamlakat hududlarining yaxlitligi va bo‗linmasligini ta‘minlash hamda xo‗jalik va boshqa faoliyatlar: favqulodda vaziyatlar, tabiiy ofatlar, falokatlar ta‘sirida vujudga keladigan noxush ekologik holatlardan kishilar salomatligini saqlash kiradi. Tashqi sharoitlarga esa sherikchilik va o‗zaro hamkorlik asosida xalqaro aloqalarning samarali tizimini shakllantirish va rivojlantirish, tashqi agressiyalarni qaytarish imkoniyatlarini ta‘minlash, o‗zining iqtisodiy, harbiy-siyosiy, intellektual salohiyatiga mos ravishda xalqaro hamjamiyatda o‗ziga munosib o‗ringa ega bo‗lish kiradi. Ushbu iqtisodiy manfaatlarning ro‗yobga chiqishiga to‗sqinlik qiluvchi turli-tuman tahdidlar, xavf-xatarlardan himoya qilish davlat zimmasiga yuklatilgan. Xavf va tahdidlarni quyidagi belgilari bo‗yicha guruhlarga ajratish mumkin: ta‘sir ko‗rsatish obyektlariga nisbatan – tashqi va ichki; xavfsizlik sohalari bo‗yicha (ekologik, iqtisodiy, siyosiy, harbiy va h.k.); makon yoki ko‗lamiga ko‗ra (global, xalqaro, mintaqaviy, milliy, mahalliy va h.k.); namoyon bo‗lish uslubi va shakllariga ko‗ra (bayonot, kelajakda xavf tug‗dirishi mumkin bo‗lgan va himoya choralari ko‗rilishini talab qiluvchi shart-sharoitlar majmui, aniq harakatlar va h.k.); manbalari va harakatlantiruvchi kuchlariga ko‗ra (tabiiy, inson faoliyati bilan bog‗liq va h.k.); Iqtisodiy manfaatlarga tahdidlar ularning ta‘sirida vujudga keladigan noxush va salbiy oqibatlar bilan bog‗liq ravishda qaralib, xavf-xatar manbai sifatida izohlanadi. 93 ijtimoiy xavflilik darajasiga qarab (qaltis ish, tahlika, xavf hamda tahdid) va boshqalar. Iqtisodiy xavfsizlik tizimli ta‘sir ko‗rsatuvchi ko‗plab destruktiv omillarning ta‘siri ostida shakllanadi. Bugungi kunda iqtisodiy xavfsizlikka ta‘sir etuvchi destruktiv omillarning quyidagi turlarini ajratib ko‗rsatish mumkin. Yüklə 13,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|