ŞƏhla məHƏMMƏd qizi rzayeva leyla zakir qizi əLİyeva

MÖVZU 8. KLASSİK İQTİSADİ MƏKTƏBİN
DAVAMI VƏ TƏNQİDİ 
 
1.
 
D.Rikardonun təliminə yeni baxışların yaranması 
2.
 
T.Maltusun metodologiyası. Onun "Əhali sakinliyi 
qanunu", dəyər, mənfəət, reallaşma nəzəriyyəsi
3.
 
J.B.Seyin metodologiyası. Onun dəyər, istehsal 
amilləri, gəlirlər və "Satış nəzəriyyəsi"
4.
 
S.Sismondi siyasi iqtisadın predmeti və metodu 
haqqında. Onun milli gəlir, böhranlar konsepsiyası 
5.
 
P.J.Prudonun iqtisadi nəzəriyyəsi – mülkiyyət, 
dəyər, pul haqqında baxışları 
6.
 
C.R.Mak-Kulloxun iqtisadi baxışları
7.
 
F.Bastiyanın "İqtisadi ahəngdarlıq" və "Xidmət"
nəzəriyyəsi 
8.
 
N.U.Seniorun "Son saat" və "İmtina" nəzəriyyəsi 
9.
 
Ceyms Milin nəzəriyyəsi. Con Milin iqtisadi baxış-
ları 
10.
 
 H.Ç.Kerinin "Mənafelərin ahəngdarlığı" ideyası. 
Dəyər və renta nəzəriyyəsi 
XVIII əsrin sonları və XIX əsrin əvvəllərində bir sıra 
ölkələrdə baş verən sənaye çevrilişləri köklü sosial–iqtisadi 
dəyişikliklərə səbəb oldu. Bu dəyişikliklər o dövrün ən inkişaf 
etmiş ölkələri olan İngiltərə və Fransada ayrı–ayrı sənaye sahə-
lərinin inkişafı, aqrar iqtisadiyyatı, qiymətlərin dinamikası, pul 
tədavülü sahəsində konkret tədqiqatların aparılmasını zəruri 
edirdi. Belə bir şəraitdə iqtisadi məktəbin görkəmli nümayən-
dələri 
A.Smit və D.Rikardonun
iqtisadi görüşlərinin davam-
çıları və tənqidçiləri meydana çıxmışdır. Onlar öz sələflərinin 
iqtisadi fikirlərinə dair öz mülahizələrini və tənqidi qeydlərini 
vermiş, biri digərinə alternativ olan çox sayda nəzəriyyə və 
konsepsiyalar yaradaraq liberal bazar münasibətləri haqqında 
qiymətli fikirlər söyləmişlər. Nəticədə iqtisadi fikir tarixində 

---

124 
müxtəlif cərəyanlar və istiqamətlər yaranmışdır. 
Bunlardan 
İngiltərədə T.Maltusu, Ceyms Milli, Con Milli, C.R.Mak-
Kulloxu, N.U.Senioru, Fransada S.Sismondini, P.J.Prudonu, 
J.B.Seyi, F.Bastiyanı, Amerikada isə Ç.Kerini göstərmək olar. 
Bəzi alimlər inkişaf etməkdə olan bir çox ölkələrdə 
yaşayış səviyyəsinin aşağı düşməsinin davam etməsinin əsas 
səbəbini əhali artımının iqtisadi inkişaf səviyyəsindən çox 
yüksək olması ilə izah edirdilər. Əgər dünyada iqtisadi inkişaf 
ildə orta hesabla 2% həddində götürülərsə, deməli, dünya 
əhalisinin yarısı elə ölkələrdə yaşayır ki, burada əhali artımı 
iqtisadi artımı ötüb keçmişdir 
İqtisadçıların bu dediklərinin əksəriyyəti, demək olar ki, 
XVIII əsrin axırı XX əsrin əvvəllərində iqtisad elminə özünə-
məxsus töhfəsi olan İngiltərə iqtisadçısı