Səlahəddin Xəlilov

Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri 
 
 
- 170 -
olan  biliklərin  tədrisi  və  imtahan  verilməsi  isə  bir 
təhsil  pilləsi  kimi  əvvəlcədən  magistraturada 
keçilmiş  olur.  Magistratura  bir  təhsil  pilləsi  olaraq 
aspiranturanı tam əvəz edir, lakin bir tədqiqat pilləsi 
olaraq  əvəz  etmir.  Belə  ki,  magistraturada  müdafiə 
olunan tədqiqat işinə qoyulan tələblər aşağı olur. Bu 
bir növ  ciddi  yazılan diplom işinə uyğun gəlir.  Əsas 
ağırlıq isə təhsil tərəfinə düşür. 
Məhz  buna  görədir  ki,  magistratura  (master 
degree)  pilləsindən  sonra  təhsilə  bənzər  bir  pilləyə 
ehtiyac qalmır. Və ya əgər qalırsa bu, fərdi qaydada 
müəyyənləşdirilir  və  əvvəlki  təhsil  pillələrinin  ta-
mamlanması yolu ilə həll olunur. 
Yəni iddiaçı dissertasiyanın mövzusuna uyğun 
olan  müəyyən  ixtisas  fənnindən  imtahan  verməyib-
sə, bunu fərdi qaydada həll edib aşağı təhsil pilləsin-
də oxuyanlarla bir yerdə imtahan verə bilər. 
Bir  sözlə,  Qərb  ölkələrində  magistraturadan 
sonrakı  pillə  təhsilə  yox,  tədqiqata  uyğun  gəlir.  Bu 
isə  sovet  modelində  doktorluq  dissertasiyasının  ya-
zılma prosedurasını xatırladır. 
Beləliklə,  Qərb  modelində  formaca  magistra-
tura  aspiranturanı,  doktorluq  dərəcəsi  almaq  üçün 
keçilən  tədqiqat  mərhələsi  isə  sovet  modelindəki 
doktoranturanı xatırladır. Yazılan tədqiqat işinin sə-
viyyəsi baxımından  yanaşdıqda isə bu uyğunluq bir 
pillə  sürüşür;  Qərb  modelində  magistraturada  yazı-
lan  tədqiqat  diplom  işinə,  doktorluq  işi  isə  nami-

---

Elm və təhsil 
 
 
- 171 -
zədlik  dissertasiyasına  uyğun  gəlir.  Sovet  sistemin-
dəki  doktorluq  dissertasiyasının  müdafiəsi  isə  Qərb 
modelində  sadəcə  olaraq  mövcud  deyil.  Görünür, 
artıq  alim  adını  almış  adamın  yenidən  kürsüyə 
çıxarılaraq imtahan edilməsinə ehtiyac duyulmur.