Səlahəddin Xəlilov

Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri 
 
 
- 128 -
1. Ali məktəblərin elmi bazasının möhkəmlən-
dirilməsi  və  burada  alimlərin  elmi  tədqiqat  işinin 
iqtisadi cəhətdən stimullaşdırılması. 
2.  Akademiya,  ali  məktəb  və  sahə  elmlərinin 
qarşılıqlı  əlaqəsinin  möhkəmləndirilməsi,  müəllim-
alimlərin  Akademiya  və  sahə  elminin  bazasından 
istifadə  etməsi  üçün  şərait  yaradılması.  Birgə  elmi 
tədqiqat işlərinin genişləndirilməsi. 
3.  Aspirant  və  tələbələrin  eyni  hüquqlu  kadr 
kimi birgə elmi tədqiqatlara cəlb edilməsi. 
4. Bir sıra elmi tədqiqat institutlarının univer-
sitet  tabeliyinə  keçirilməsi  və  ya  ali  məktəblə  təd-
qiqat institutlarının inteqrasiyası. 
5. Ali məktəbin istehsalla bilavasitə əlaqəsinin 
gücləndirilməsi,  bu  məqsədlə  yeni  təşkilati  forma-
lardan,  xüsusən  təsərrüfat  hesablı  müqavilələrdən 
geniş istifadə olunması. 
  6. Tədris-elm-istehsalat  birliklərinin  yaradıl-
ması.  İstehsal  müəssisələrinin  təcrübə  bazası  kimi 
ali məktəblərin sərəncamına verilməsi. 
 
* * * 
 
Ölkəmizdə  təhsil  sisteminin  elmi-nəzəri  əsas-
ları  hələ  indiyədək  ciddi  surətdə  tədqiq  edilmədi-
yindən və elmşünaslıqla, elmlərin təsnifatı ilə əlaqə-
ləndirilmədiyindən  hansı  təhsil  mərhələsində  hansı 
fənlərin  tədris  olunması  məsələsi  çox  vaxt  təsadüfi 

---

Elm və təhsil 
 
 
- 129 -
mülahizələrlə həll olunur. Xüsusən orta məktəblərdə 
dərin  kök  atmış  stereotiplərdən  və  pis  mənada  ən-
ənəçilikdən xilas olmaq çox çətindir. Məsələn, gələ-
cəkdə  buruq  ustası,  dərzi,  aktyor  və  ya  hüquqşünas 
olacaq adamlara icbari yolla molekulyar fizika, üzvi 
kimya və triqonometriya keçmək nə dərəcədə məq-
sədəuyğundur?  Göründüyü  kimi  sual  çox  ciddi  bir 
problemə  aiddir.  Yaradıcı  təfəkkürü  təzəcə  forma-
laşan,  böyük  düşüncə  potensialına  malik  olan  və 
əməli  vərdişlərə  yiyələnməyin  ən  münasib  çağını 
yaşayan  yeniyetmələr  ordusunu  lazımsız  informasi-
ya  ilə  yükləmək  zərurəti  nə  ilə  əsaslandırılır?  Lap 
bu  yaxınlara  qədər  belə  bir  "əsas"  var  idi.  Hər  bir 
sovet  gəncinin  çoxsahəli  biliyə  malik  olması  hərtə-
rəfli  inkişaf  etmiş  kommunizm  qurucuları  hazırlan-
ması proqramının tərkib hissəsi idi. Lakin elə ki, biz 
yeni  təfəkkür  sayəsində  digər  kommunizm  qurucu-
luğu  stereotipləri  ilə  yanaşı  "hərtərəfli  inkişaf"  te-
zisinin  mütləqləşdirilməsindən  də  azad  oluruq,  elə 
ki, sivilizasiyanın əsasında əmək bölgüsü və ixtisas-
laşma  zərurətinin  dayanması  kimi  sadə  həqiqəti  ar-
tıq qəbul edirik, onda təhsilin strukturuna da sağlam 
məntiq mövqeyindən yanaşmaq imkanı açılır.  
Orta  ümumtəhsil  məktəblərində  yalnız  gələ-
cək  ixtisasından  asılı  olmadan  hamı  üçün  faydalı 
olan  fənlər  keçilməsi  məqsədəuyğundur.  Təbiətşü-
naslıq  fənlərinin  sistemli  surətdə  öyrənilməsi  ümu-
mi  mədəni  tərəqqi  baxımından  ancaq  təfəkkür  qa-

---