Səlahəddin Xəlilov

Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri 
 
 
- 130 -
biliyyətini  inkişaf  etdirmək  üçün  faydalı  ola  bilər. 
Lakin təfəkkür qabiliyyətinin inkişafı hamı üçün hə-
qiqətən zəruri olan biliklərin öyrənilməsi prosesində 
də həyata keçirilə bilər. Bu baxımdan nəinki təbiət-
şünaslıq fənləri, habelə tarix və ədəbiyyat fənlərinin 
proqramı  da  məhz  ümumbəşəri  sərvətlərə  yiyələn-
mək  və  müstəqil  təfəkkür  mədəniyyəti  formalaşdır-
maq  mövqeyindən  yenidən  işlənməlidir.  Tarix  keç-
miş  haqqında  informasiya  mənbəyindən  tərbiyə  va-
sitəsinə  çevrilməli,  gənclərin  vətəndaş  kimi  for-
malaşmasına xidmət etməlidir. "İnsan və cəmiyyət" 
kursu  da  məhz  sinfi  qütbləşmə  mövqeyindən 
ümumbəşəri  sərvətlərə  qayıdış  dalğasında  meydana 
çıxmışdır  və  gənclərin  dünyagörüşünün  yeni  təfək-
kür mövqeyindən formalaşdırılmasına xidmət etmə-
lidir. O, bazar iqtisadiyyatı, azad rəqabət və işgüzar-
lıq şəraitində müstəqil həyata atılan gənclərə həyati 
zərurət  kimi  olan  biliklər  kompleksini  əhatə  etmək 
baxımından ən aktual fəndir.  
Orta məktəbi bitirən gənc, gələcəkdə hansı ix-
tisası  seçəcəyindən  və  təhsilini  davam  etdirib-et-
dirməyəcəyindən  asılı  olmadan,  artıq  cəmiyyətin 
yetkin  bir  üzvü  kimi  formalaşmalıdır.  Özünü  dərk 
etmədən  və  yaşadığı  cəmiyyətin  keçmişini  və  bu-
gününü  öyrənmədən  həyata  atılanlar  uğur  qazana 
bilməzlər.  Cəmiyyətin  tam  hüquqlu  üzvü,  fəal  və-
təndaş kimi formalaşmaq üçün hər bir şəxsin ictimai 
həyat  hadisələrini  müstəqil  surətdə  təhlil  etmək  və 

---

Elm və təhsil 
 
 
- 131 -
öz  həyat  yolunu,  siyasi  mövqeyini  şüurlu  surətdə 
seçmək imkanı olmalıdır.  
Gənc kadrların praktik iş keyfiyyətlərinəmi da-
ha  yaxşı  yiyələnməsi,  yoxsa  elmi  yaradıcılığamı 
meylli olması yuxarı kurslarda artıq aydınlaşdırılmalı, 
magistraturaya  və  doktoranturaya  qəbul  da  məhz 
elmi  yaradıcılıq  istedadı  əsasında  müəyyənləşdiril-
məlidir.  Doktoranturanın  ikinci  pilləsi  deyilən  təhsil 
forması  isə  ləğv  edilməli,  Ph.D  dərəcəsi  almış 
şəxslərə  dünya  praktikasına  uyğun  olaraq  müstəqil 
elmi  fəaliyyət  üçün  sadəcə  şərait  yaradılmalı,  lazım 
gələrsə onlar müvafiq ixtisas üzrə tanınmış elm mər-
kəzlərinə ezam edilməlidirlər. Yəni “bütün elm sahə-
ləri  üzrə  bizdə  yaradıcılıq  mühiti  var  və  biz  dokto-
ranturanın ikinci pilləsi deyilən təhsil vasitəsilə  yük-
sək  dərəcəli  alimlər  hazırlayırıq”,  –  deyə  özümüzü 
aldatmayaq.  Unutmayaq  ki,  dünya  elminə  inteqrasi-
yanın mühüm şərtlərindən biri məhz elmi yaradıcılıq 
ezamiyyətləridir.  Xüsusən  fundamental  elm  sahələ-
rində  yeganə  çıxış  yolu  budur.  Tətbiqi  elmin  də  bir 
çox sahələrində də biz hələ uzun müddət dünya prak-
tikasını  öyrənməliyik.  Ancaq  humanitar  və  ictimai 
elm  sahələrində  bütün  ağırlıq  mərkəzi  öz  ölkəmizdə 
olmalı  və  məhz  buna  görə  də  Akademiyanın  priori-
tetləri müəyyənləşdirilərkən bu mühüm cəhət nəzərə 
alınmalıdır.  
 
 

---