Səlahəddin Xəlilov

Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri 
 
 
- 32 -
vəsait ayrılır. Akademiya çərçivəsində təcrübi-kons-
truktor işləri, demək olar ki, yox dərəcəsindədir.  
Əyanilik  üçün  bəzi  qabaqcıl  ölkələrdə  bu  üç 
komponentin nisbətinə baxaq: Yaponiyada bu nisbət 
14% - 26% - 60%; ABŞ-da: 12% - 22% - 66%-dir. 
Yəni fundamental elmə nə qədər xərclənirsə, ondan 
təqribən  2  dəfə  çox  tətbiqi  elmlərə  və  4-5  dəfə  çox 
təcrübi-konstruktor  işlərinə  sərf  olunur.  Sonuncu 
halqa bilavasitə istehsalın, iqtisadiyyatın daxili tələ-
batına  uyğunlaşdırılmış  və  tətbiqi  elmlərin  bazasın-
da görülən mühəndis-konstruktor işlərini əhatə edir. 
Buraya  yeni  texnika  istehsalına  olan  məsrəflər  də 
daxil  deyil.  Çünki  bu  mərhələyə  texnikanın  kütləvi 
istehsalı  yox,  təcrübi  nümunənin  düzəldilməsi  aid-
dir. Əgər bu nümunə sınaqdan uğurla  çıxarsa, onda 
həmin  texnikanın  (istehsal  vasitəsinin)  istehsalına 
başlanır  ki,  bu  da  əsasən  maşınqayırma  sənayesinə 
aiddir.  
Ancaq  yeni  texnikanın  kütləvi  istehsalından 
sonra  onun  nisbətən  yüngül  sənaye  sahəsində  isti-
fadə  olunması  başlanır  və  əgər  bu  yeniliyin  tətbiqi 
iqtisadi  cəhətdən  daha  səmərəli  olarsa,  alınan  gəlir 
elmin  tətbiqi  sayəsində  əldə  olunmuş  sayılır.  Və 
yalnız bu zaman elm həqiqətən səmərə vermiş olur. 
Düzdür, elmin maliyyələşməsi üçün onun nəticələri-
nin iqtisadi səmərəsini gözləməyə bəzən heç ehtiyac 
qalmır.  Çünki  müvafiq  sənaye  sahəsinin  ekspertləri 
mümkün  gəliri  qabaqcadan  hesablayaraq,  elmi-tex-

---