Selçuklu hanedaninin önemli Bİr mensubu: İbrahim yinal cihan PİyadeoğLU

Tarih-i  İran,  s.  319;  Öngül,  Selçuklular,    I,  35.  Sıbt  İbnü’l-Cevzî  (Makaleler,  II,  35), 

449/1057-1058  yılı  olaylarını  naklederken  İbrahim  Yınal’ın  Tûs’ta  ikamet  ettiği  bilgisini 

vermektedir.  

51

 İbrahim Yınal’ın Fatımîler ile yaptığı yazışmalarda onlardan silah, mal, hilat ve unvan talep 

ettiği, karşılığında ise Tuğrul Bey’e isyan edeceği kaydedilmektedir. Fatımîler’in planına göre 

İbrahim  Yınal  başarılı  olursa  kendilerine  itaat  edecek  ve  Fatımî  halifesi  adına  hutbe 

---

136 

 

Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013

 

 

İbrahim Yınal’ın Hemedân’a dönmesi Tuğrul Bey’i rahatsız etmiş olacak ki, 

acilen  Nusaybin’den  Hemedân’a  gitmeyi  uygun  bulmuştu.  Bu  şehre 

geldikten  sonra  özellikle  Bağdad’ta  Tuğrul  Bey’in  Hemedân’da  mahsur 

kaldığı haberi hızla yayılmıştı.

52

  

Gelişen süreçte Tuğrul Bey’in yanında fazla asker kalmamış, İbrahim 

Yınal’a  ise  pek  çok  katılım  olmuştu.  Tuğrul  Bey  döneminde  gulâm 

sisteminin  hayata  geçirilmesiyle  birlikte  Türkmenler’in  merkezden  uzak 

tutulmaları,  kısaca  Türkmen  Beyleri’ni  bertaraf  etmeye  yönelik  politikalar 

onların  küsmesine  neden  olmuş,  neticesinde  İran’da  kalan  gruplar  iktidar 

karşıtı  hanedan  üyelerini  desteklemeyi  seçmişlerdi.  Ayrıca  bir  kısım 

Türkmen  askeri,  ailelerinden  uzun  süre  ayrı  kalmalarından  dolayı  Tuğrul 

Bey’den  pek  memnun  değillerdi.  Bununla  birlikte  İbrahim  Yınal, 

Türkmenler’i Irak’a gitmeye mecbur etmeyeceği ve Tuğrul Bey’le barışarak 

kendilerini  yarı  yolda  bırakmayacağı  konusunda  da  ikna  etmişti.  Bütün 

bunlar Tuğrul Bey’i iyice zor duruma sürüklerken, yetmezmiş gibi İbrahim 

Yınal’ın  iki  yeğeni  Muhammed  ve  Ahmed  (Ertaş’ın  çocukları)  büyük  bir 

orduyla amcalarına katılmışlardı. Artık Tuğrul Bey’in İbrahim Yınal’a karşı 

koyamayacağı  kesin  bir  durumdu.  Hemedân’da  kalmak  onun  için  tehlikeli 

oluşturacağından  başkent  Rey’e  çekilmek  daha  doğru  bir  karar  olacaktı. 

Hemedân’a vardığı zaman muhtemel bir isyana karşı veziri Amîdülmülk ve 

eşi  Altuncan  Hatun’u  Bağdad’a  göndermeyi  uygun  bulmuştu.

53

  Onun  bu 

hareketi  belki  de  saltanatının  devamını  sağlayan  önemli  kararlarından  biri 

olacaktı. 

                                                                                                                   

okutacaktı.  Böylece  de  Selçuklu  desteğinden  mahrum  kalan  Abbâsîler’e  karşı  üstünlük 

sağlanmış olunacaktı, geniş bilgi için bkz. Genç, “İbrahim Yınal İsyanı”, s. 29 vd.  

52

  Selçuknâme,  s.  16;    Râvendî,  I,  106;  Sadreddîn  el-Hüseynî,  s.  13;  Abu’l-Farac,  I,  313; 

İbnü’l-Adîm, s. 4; İbnü’l-Cevzî, II, 464; İbnü’l-Esîr, IX, 484; Bundârî, s. 12; Reşîdüddîn, s. 

100; İbn Kesîr, XII, 182; Şebânkâreî, s. 99; Tarih-i Güzîde, s. 353; Ahmed b. Mahmûd, s. 54-

55; Kafesoğlu, “Selçuk’un Oğulları ve Torunları”, s. 128; Köymen, Tuğrul Bey, s. 52; Sevim-

Merçil,  Selçuklu  Devletleri,  s.  43  vd.;  Genç,  “İbrahim  Yınal  İsyanı”,  s.  30.    Bundârî  (aynı 

yer), Tuğrul Bey’in İbrahim Yınal’ın isyanından sonra yedi günde Nusaybin’den Hemedân’a 

vardığını nakletmektedir.  

53

  Râvendî,  I,  106;  Sadreddîn  el-Hüseynî,  s.  13-14;  Azimî,  s.  17;  İbnü’l-Adîm,  s.  4;  İbnü’l-

Cevzî,  II,  464-465;  İbnü’l-Esîr,  IX,  484-485,  488;  Bundârî,  s.  12;  İbn  Kesîr,  XII,  182; 

Şebânkâreî,  s.  99;  Mîrhând,  Seyyid  Muhammed  b.  Burhâneddîn  Hâvendşah,  Tarih-i