Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar

S
) 
fikr qilinadigan predmet va hodisani bildiradi. Predikat 
(
R
) 
esa 
predmetga xos xususiyatni, munosabatni bildiradi. Ya’ni predmet haqidagi yangi bilimni 
bildiradi. Predikatda ifodalangan bilimlar hisobiga sub’ekt haqidagi tasavvur boyitiladi. 
Hukmning uchinchi zaruriy elementi mantiqiy bog‘lamadir. U subekt va predikatni bir-biri bilan 
bog‘laydi, natijada hukm hosil bo‘ladi. 
Hukmlarning turlari. 
Predikatning mazmuniga qarab hukm turlari. 
Ular 
quyidagilardan iborat: atributiv hukmlar, mavjudlik hukmlari va munosabat hukmlari. Atributiv 
hukmlarda predikat biror xususiyatning predmetga xosligi yoki xos emasligi aniq, qat’iy qilib 
ko‘rsatiladi. SHuning uchun atributiv hukmlarni qat’iy hukmlar ham deb yuritamiz. Masalan,
«mustaqillik davr talabidir». Mavjudlik hukmlarida predikat biror predmet va hodisaning mavjud 
yoki mavjud emasligini bildiradi. Masalan, «TMI da Soliq fakulteti bor». Munosabat hukmlarida 

---

11-MAVZU. MULOHAZA. XULOSA CHIQARISH 
159 
predmetning biror jihatdan munosabati ko‘rsatiladi. Masalan, «Matematik mantiq klassik 
mantiqqa qaraganda yoshroqdir». 
Sub’ektning miqdoriga qarab hukm turlari quyidagilardir: umumiy, juz’iy, yakka 
hukmlar. Bunda sub’ektda ifodalangan predmetning soni, nechtaligi ahamiyatga ega bo‘ladi. 
Oddiy hukmlarda diqqatimiz bir turkum predmetlarning hammasiga, bir qismiga yoki bir 
donasiga qaratilgan bo‘lishi mumkin. Masalan, «Hamma darsliklar kitobdir», «Ba’zi darsliklar 
O‘zbek tilida chiqarilgan», «Bu darsliklar mantiq faniga oiddir». 
Mantiqiy bog‘lamaga qarab hukm turlari quyidagilardir: tasdiq va inkor hukmlar. 
Mantiqiy bog‘lama hukmning sifatini belgilaydi. Tasdiq hukmlarda xususiyatning predmetga 
xosligi, inkor hukmlarda aksincha, xos emasligi ko‘rsatiladi. Masalan, «O‘zbekiston fuqarolari 
tinchlik tarafdoridir», «O‘zbekiston fuqarolari qurollanish tarafdori emas».