Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar

18-MAVZU. ESTETIKANING ZAMONAVIY MUAMMOLARI 
286 
go‘zallikni chetga surib, uni g‘o liblik va mag‘lublik bilan baho lanadiga n 
e ht iro s li o ‘yinga, q imo r ning o ‘z ig a xo s t ur iga a yla nt ir ib qo ‘yd i (qad img i 
Ru mo da g i g lad iat o r lar ba hs i, k e yinc ha lik ot po yga s iga pu l t ik is h lar v. h.k.).
Ho z irg i pa yt da s po rt ja ho n bo ‘yla b ju da ke ng yo yilg a n ma da niy so ha
s ifat ida t a n o lina d i. A yn iq sa, bu n i O ‘z bek ist o n miso lida yaqqo l ko ‘r is h mu mk in.
B izda must aq illik s haro fat i bila n spo rtga milliy ma da niyat ning uz viy q is m i 
s ifat ida qara s h s hak lla nd i, u ning ha mma t uri bo ‘yic ha mu so ba qa lar o ‘t kaz is h
o dat t us ig a k ird i, o ‘z bek kuras h i e sa, u mu mba s har iy spo rt t uriga a yla nd i.
Mada n iyat bila n birg a likdag i vaz ir lik maq o min i o ld i. Bu lar n ing de yar li barc ha s i 
respu blik a miz Prez id e nt i Is lo m Kar imo v t asha bbu s i va nazo rat i o st ida a ma lg a
o shir ild i. SHu t ufa yli bugu n O ‘z bek is to n spo rt d iyo r iga, inso n jis mo n i y 
go‘zalligini jaho nga namo yish etayotgan mamlakat lardan biriga aylandi. 
Spo rt est et ik as id ag i e ng mu him mua mmo , bu u ning sa n’at bila n 
o‘xshashligida. SHundan kelib chiqib, zamo naviy sportni (juda bo‘lmaganda, 
uning ba ’z i t ur lar in i) o ‘z iga xo s s a n’at sifat ida t a lq in q ilis h ke ng yo yilga n. R e ne
Me hyu, Mo r in Ko vic h, B e nja min Lo u singar i g ‘ar b o limlar i va ko ‘p la b mas hhur
spo rt chila r spo rt ni sa n’at s ifat ida qa bu l q ilis h mu mk in deg a n fikr ni o ‘rt aga
t ashla yd ilar . Le k in haq iq at an ha m sp o rt san’at mi, u lar ni a yna nla s ht ir is h
mu mk in mi? Bu sa vo lga t o ‘g‘r ida n-t o ‘g‘r i ja vo b ber is h q iyin. SHu bo is spo rt ning
ke lib c hiq is h i va mo hiyat ig a e’t ibo r q ilib ko ‘ra ylik.
Ma’lumki, o‘yinni Qadimgi yuno n faylasuflari estetik tabiatga ega ekanin i 
ta’kidlab, uni san’at bilan tenglasht irganlar, SHiller esa, ko‘rib o‘tganimizdek, 
bad iiy fao liyat ni o ‘yinn ing e ng yu ks ak shak li de b hiso bla yd i. Spo rt esa, e ng
a vva lo o ‘yin. U nda n inso n ik k i t o mo nla ma est et ik z a vq o lad i: o ‘yinc hi- spo rt ch i 
va to mo s ha b in -t ara fk as h s ifat ida. bu nda to mo s ha bin sa n’at ni idro k et a yo t gande k
spo rt chi b ila n u yg ‘u nla s hib , u ning xat ti- har akat lar iga qo ‘s hilib k et ad i, a yn i 
pa yt da o ‘z i spo rt chi e ma s lig in i, ya ’ni est et ik maso fa ni his q ilib t urad i. B u
bo rada B. Lo u o ‘z in ing «Spo rt go ‘za llig i» dega n k it o bida F. Kino nn ing qu yid ag i 
fikr lar in i ke lt ira d i: «Te at r , – deb yo za d i F. Kino n, – t o mo s ha bing a su ya n ib 
r ivo jla nad ig a n s a n’at t ur i. . . Spo rt mu so ba qa lar ida t o mo s ha b in lar o ‘z lar in i xudd i 
spekt ak l t o mo s ho s id ag ide k t ut ad ilar : u lar yuks ak ma ho rat ega lar ig a q arsa k
c ha lad ila r va yo mo n o ‘yin ko ‘r sat ga nga nis bat a n sa lb iy mu no s a bat lar in i
ya s hir ma yd ilar . Spo rt da ha m, t eat rda ha m biz «o ‘yin» haq ida gap ira miz »
1
.
Bo shqa bir o ‘r inda B. Lo u H.Slyus her nin g «Spo rt va ekz ist e ns iya » k it o bida g i 
qu yidag i sat r larg a e ’t ibr ni qar at ad i: «Spo rt – to ki haq iq iy spo rt ekan, u est et ik
fa z ilat va na fis likk a er is ha o lad i. U spo rtc hi u c hu n c hu qur ma’no ga bo y ho lat ... 
spo rt bot iniy ya x lit lik ni va yuksak dara ja dag i h is s iy ko ‘t ar ink ilik ni t a la b q ilad i,
– deb yozadi H.Slyusher sportchi his etadigan estet ik zavq haqida»
2
. 
San’at bilan sportning yana bir o‘xshash tomo ni shundak i, har ikkalasi ha m 
biro r bir mo dd iy e ht iyo jn i qo nd ir ma yd i, be vo s it a maqs ad e mas, maqs adg a
mu vo fiq lik t arz ida vo qe bo ‘la d i, u la rning u mu miy jihat i, ma v jud lig in i
o qla yd ig a n a so s iy narsa, bu – o da mlarga est et ik z a vq ber is h xus us iyat i. Ayn i 
pa yt da sa n’at da ha m, spo rt da ha m o ‘ yin ijt imo iylik k as b et ma s lig i mu mk in
e mas, spo rt chi s a n’at ko r kabi g ‘o ya viy- ma fkur a viy ma ylpara st lik t a biat iga ega.
San’atkor vatanparvarlik, millatparvarlik g‘o yalarini bilvo sita – badiiy asari 
o rqa li ilg ar i s ursa, s po rt chi o ‘z jis mo niy xat t i-harak at lar i bila n mu so baqa la rda
vat an ba yro g‘in i ko ‘t ar ishg a , «millat ni u ya lt ir ib qo ‘yma s likka » int ila d i, ya ’n i 
be vo sit a va t a biiy ra v ishda ma fkur a viy vaz ifa ni a ma lga o shir ad i. De ma k, sa n’at
ha m, spo rt ha m shu nc hak i za vq ber ish va o ‘z ist e’do d ida n z a vq la n ish b ila ng ina
1
Лоу Б.
Красота спорта. М., «Радуга», 1984. С.92. 
2
Ўша манба. С. 177. 

---