Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar

18-MAVZU. ESTETIKANING ZAMONAVIY MUAMMOLARI 
281 
«o‘z ini qiynash»dan u butun borlig‘i bilan quvo nch hissini tuyadi. Badiiy ijod 
est et ik fao liyat s ifat ida sa n’at ko r uchu n do imo “s hir in azo b”, «go ‘za l a ’mo l» –
est et ik za vq ma nba i.
Fa nda ha m me hnat ning o ‘r ni, u o limga berad iga n e st et ik za vq, qu vo nc h 
san’atdagidan kam emas. Ilmiy mehnat tabiatan estet ik kechinmalarga bo y, 
c hu nk i u nd a bilimga bo ‘lg a n isht iyo q ni, ijo d his s in i va inso nning ha yrat la nis h
qo biliyat ini na mo yo n q ilu vc h i bo t iniy k uc h ma vju d. To ‘g‘r i, bir p a yt lar fa n 
his s iyo t ga ber ilma sda n, so vuq qo n va h o liso na haq iq at ni bilis hg a a so s la nad i,
dega n fikr huk mro n ed i, bu ng a sa ba b q ilib, bu nda y qara s hning ma jo z i y 
t afakkurda n yiro q lig i ko ‘r sat ila rd i. Ho z irg i pa yt da u ning a ks i is bo t t a la b 
q ilma yd ig a n haq iq at ga a yla nga n. Zo t an, fa n t ar ix i u nd a ikk i s ifat ni – a x lo q iy-
s ha xsiy va est et ik ibt ido ning ma v jud lig in i t a’k id la b t urad i. Bu ni V. A. Eng e lgart
s hu nd a y ifo da la yd i: «I jo d. . . – sa n’at ning mo hiyat i. U xudd i s hu dara ja da fa nnin g
ha m mo hiyat id ir . Har ikk i ho lat da inso nning yarat is h, ya’n i o ‘z lig in i na mo yo n 
q ilish qo biliyat i mu him. I lmiy ka shfiyo t , xudd i sa n’at kabi, ijo dko rning
mu a yya n xusu s iyat lar in i o ‘z id a saq la b qo la d i va ke ying i ha yo t i da vo mid a but u n 
inso niyat bo ylig ig a a yla nad i»

. Zo t an ijo diy me hnat ni o ‘z ha yo t ining ma ’no s i
de b bilga n ilm fido yis ig ina haq iq iy o limd ir . 
Ho z irg i ku nd a s a n’at ko r va o limn ing ijo d iy me hnat i faq at ic hk i, his s iyo t la r
bila n a lo qado r shak lda e ma s, ba lk i t ashq i – t exnika nuqt a i naz ar ida n ha m 
est et ik la s hga n.
C hu no nc hi,
bugu ng i
yo zu vc hi 
o‘z 
me hnat
jar a yo nin i
ko mp yut ers iz , d ikt o fo ns iz t asa vvur q ilo lma yd i, ra sso mla r , qo ‘s hiq c hilar va
bo shq a lar
ko mp yut pr
t exno lo g iya sid a n
fo yd a la nad ilar , 
e le kt ro n 
cho lg‘u 
asbo b lar i ha m ma ’lu m ma ’no da t exnik a ning est et ik la s hu vid a n da lo lat berad i.
Bu nda y miso lla r ni ko ‘p la b ke lt ir is h mu mk in, barc ha ho d is a lard a d iza yner
to mo nida n 
muka mma lla s ht ir ilg a n 
go‘zallik 
ijo dko rning
ma’naviy-ruhiy 
ko‘makchisiga a ylanganini ko‘ramiz. 
Me hnat est et ika s i t e xnika e st et ik as i ka bi at ro f- mu hit ni go ‘za lla s ht ir is h
t iz imi bila n bo g‘liq. Ko rxo na ho vlis id ag i ya s h il o la m, fa vvo ra, dara xt lar ,
ha yka llar n ing u yg ‘u n lig i, imo rat lar p e sht o qlar i va de vo r lar ida a ks et ga n 
ko‘rgazmali a maliy san’at namunalar i, bino lar ichining yuksak did bila n 
bezat ilis h i – ha mma s i inso n me hnat ini g o ‘za lla s ht ir is hga , me hnat jar a yo nin in g
est et ik za vq bila n a ma lg a o shu vin i t a’min las hg a x iz mat q ila d i.
Shu t a xlit , me hnat est et ika si me hnat jar a yo nida g i na fo sat ni faq at sa no at
is h la b c h iqar is h i b ila n c hegara la ma yd i, d iz a ynda n k e ng fo yda la nga n ho lda,
o‘zini atrof-muhit ni go‘zallasht irish t izmidagi asosiy o millardan biri sifat ida 
na mo yo n et ad i va t exnik a e st et ik asi bila n do imiy ha mko r likd a is h o lib bo rad i.
Me hnat – inso nning aq liy yo k i jis mo niy kuc hi bila n a ma lga o s hir ilad ig a n
ma qs ad li fao liyat . U kunda lik ma’na viy va mo dd iy jihat da n o da mzo t ha yo t ini 
faro vo nla s ht ir is h, ma ’na viy ha md a mo dd iy qadr iyat lar ni yarat is h vo s it a s i.
Me hnat da inso n, a yni pa yt da, ha m aq liy ha m jis mo niy t o mo nda n t arbiya la nib ,
ma’naviy yuksa lib boradi. Biroq mehnat og‘ir majbur iyatga aylangan jo yda 
uning bu xusu s iyat lar i yo ‘qo lad i. SHu sa ba b li, me hnat har jihat da n yuk sa k
sa mar a bo r is hi uc hu n erk in bo ‘lis h i, me hnat jar a yo ni ijo d iy va q iz iq ar li kec h is h i 
lo z im. Zo t an o ‘z iga yo qqa n, erk in me hna t t urin i ba ja ra yo t ga n k is hila r ning «B u
ishn i me n o ‘yna b q ilib qo ‘ya ma n» qa bilid ag i ga p lar i, erk in me hnat ni o ‘ ying a
q iyo sla s hla r i be jiz e ma s. O‘yin – sa n’at ning aso s i e ka nin i nazard a t ut sak, bu
bila n o ‘z ka s bin i, ishin i se vga n o da mlar uni ijo d dara ja s ig a ko ‘t ar ishga hara kat
q ila yo t ga nin i ko ‘ra miz . Zo t an se vmo q – erk in lik, ijo d esa, erk in lik me va s i.
Me hnat erk inlig in i, u nga erk in mu no sa bat ni s hak lla nt ir ish ha mma za mo nlard a

Энгельгарт В.А.
Познание явлений жизни. М., 1984. С.276. 

---