Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar

 Mehnat- turmush estetikasining muhim omili. 

---

18-MAVZU. ESTETIKANING ZAMONAVIY MUAMMOLARI 
280 
Me hnat – inso nning aq liy yo k i jis mo niy kuc hi bila n a ma lga o s hir ilad ig a n
ma qs ad li fao liyat . U kunda lik ma’na viy va mo dd iy jihat da n o da mzo t ha yo t ini 
faro vo nla s ht ir is h, ma ’na viy ha md a mo dd iy qadr iyat lar ni yarat is h vo s it a s i.
Me hnat da inso n, a yni pa yt da, ha m aq liy ha m jis mo niy t o mo nda n t arbiya la nib ,
ma’naviy yuksa lib boradi. Biroq mehnat og‘ir majbur iyatga aylangan jo yda 
uning bu xusu s iyat lar i yo ‘qo lad i. SHu sa ba b li, me hnat har jihat da n yuk sa k
sa mar a bo r is hi uc hu n erk in bo ‘lis h i, me hnat jar a yo ni ijo d iy va q iz iq ar li kec h is h i 
lo z im. Zo t an o ‘z iga yo qqa n, erk in me hna t t urin i ba ja ra yo t ga n k is hila r ning «B u
is hn i me n o ‘yna b q ilib qo ‘ya ma n» qa bilid ag i ga p lar i, erk in me hnat ni o ‘ ying a
q iyo s la s hla r i be jiz e ma s. O‘yin – sa n’at ning aso s i e ka nin i nazard a t ut sak, bu
bila n o ‘z ka s bin i, is hin i se vga n o da mlar uni ijo d dara ja s ig a ko ‘t ar is hga hara kat
q ila yo t ga nin i ko ‘ra miz . Zo t an se vmo q – erk in lik, ijo d es a, erk in lik me va s i.
Me hnat erk inlig in i, u nga erk in mu no sa bat ni s hak lla nt ir is h ha mma za mo nlard a
ha m mu him ma sa la bo ‘lib k e lga n. Og ‘ir me hnat ni e ng illa s ht ir is h, erk in la s ht ir is h
ma qs ad ida inso n qa d imda n u n i bad iiyla sht ir is hga , e st et ik la s ht ir is hga int ilg a n.
Bu nga ha lq o g‘zak i ijo d id ag i me hnat t urlar ig a bag ‘is h la ng a n qo ‘s hiq lar ya xs h i 
miso ld ir . U lar me hnat jar a yo nin ing q iz iq a r li, «ic hd a n» bo ‘lma s a ha m, «t as hd a n» 
go‘zal, musiqiy, badiiy bo ‘lib ko‘rinishiga xiz mat qilgan. 
Ho z irg i pa yt d a me hnat jara yo nin ing ha m «ic hd a n», ha m «t a s hda n» go ‘za l 
bo‘lishini ta’minlashni uyg‘un tarzda amalga oshirish do lzarb ahamiyat kasb 
et gan. Bu nd a ya na d iza ynn ing ha l q ilu vc hi a ha miyat ga ega ek a nin i t a’k id la s h
lo z im.
Me hnat est et ik as id a d iz a ynga bo ‘lg a n t a la b ko ‘p yo q la ma lik t a biat ig a ega .
Unda faq at t exn ika viy go ‘za llik e ma s, bo t unis ic ha t e xno lo g ik jara yo n va is h la b 
c hiqar is h jo yi – ma ko n go ‘za llig i ha m d iza yn qo nu n-qo id a lar ig a bo ‘ys u nis h i:
inso n – t exnik a – mako n t iz imin ing e st et ik las his h i ro ‘y berad i.
Me hnat bila n na fo sat ning o ‘z aro a lo qas i t o ‘g‘r is id a ukra ina lik est et ik o lim 
D. YU. Ku c her yuk d iqq at ga sazo var fik r lar bild irad i: «Me hnat ning ma z mu n i
a yna n o ‘z in i qadr iyat s ifat ida na mo yo n q ilis h i bila n be lg ila na d i, – de b yo zad i u.
– Nafosat ham mehnatning mazmuniy jihat iga aloqador»

. Bu ng a miso l 
t ariq as id a u inso n o ‘z ru hiy- fiz io lo g ik qu vvat ining me hnat jara yo n in i bo s hq ar is h
ma ho rat ig a ega lig id a n ruhla n is h in i va bu t un vu jud i bila n est et ik qu vo nc hn i his
et is hin i t a ’k id la b o ‘t ad i. Dar haq iq at , bu nd a y ho lat da inso nning ijo d iy 
mu no s a bat i, ru hiy ko ‘t ar ink ilig i me hnat bila n e st et ik a ning u yg‘u nla s hib
ket is hig a o lib ke lad i, na fo sat me hnat jar a yo nin i jo nla nt irad ig a n ho d isag a, u n i 
go‘zallasht iradigan qudratga aylanadi. Buning uchun inso n – texnika – mako n 
t iz imida, ya ’ni, dast go hlarda n t o rt ib, de vo ru imo rat largac ha , gu lt u vakd a n t ort ib,
darparda lar gac ha bo ‘lg a n mu hit d a d iza yn erning ijo d iy yo nda s hu v i lo z im; bu nd a
rang lar na fo s at i ha m a lo h ida ro l o ‘yna yd i.
N ima u c hu nd ir biz, me hnat est et ik as i de ga nda, ko ‘p inc ha faq at jis mo niy-
mo d d iy me hnat jara yo nla r idag i na fo sat ni t ushu na miz va a so sa n u ni zo ‘r ber ib
t adq iq et is hga ur ina miz. Va ho la nk i, ma ’na v iy-aq liy so ha lar dag i me hnat ha m 
jidd iy e ’t ibo rga, est et ik t a hlilga lo yiq. M asa la n, t eat r san’at id ag i me hnat ni o lib
ko‘raylik. Ulug‘ rejiss yorimiz Mannon Uyg‘ur yangi spektaklni tayyorlashda 
«o‘z i ham t inmagan, boshqalarni ham t indirmagan». Repet itsiya payt ida 
t ushlikk a c hiq ishg a vaqt to po lma ga nid a n u ng a u yida n o vqat o lib ke lis hga n.
Spekt ak ld a n so ‘ng t unlar i t a hlil bila n shug ‘u lla ng a n, t eat r san’at ining mu him 
ma sa la lar ig a do ir qo ida lar in i qo g‘o zga t ushirga n. Bu yu k fra nsuz yo zu vc his i
Ba lz ak ninng e sa, ku nig a 14-16 so at la b ishlag a ni ha mmag a ma ’lu m. Me hnat
t ufa ylig ina sa n’at ko r o ‘z ist e’do d ini na mo yo n q ila o lad i, a yn i p a yt da a na s hu

Кучерюк Д.Ю.
Эстетика труда. Киев, «Виша школа», 1989. С. 276. 

---